İçindekiler
Vatandaşlık; en geniş tabirle ifade etmek gerekirse bireyin devletle olan hukuki bağıdır. Vatandaşlık yerine yurttaşlık tabirinin de kullanılması mümkündür. Anayasa’nın “Siyasi Haklar ve Ödevler” başlıklı dördüncü bölümünde bulunan “Türk Vatandaşlığı” yan başlıklı 66. Maddesine göre; vatandaşlık ancak kanunen düzenlenen şartların varlığı halinde kazanılacaktır. (Türk vatandaşlığının istisnai olarak kazanılması) Anayasa’nın ilgili maddesi aşağıdaki şekildedir:
I. Türk vatandaşlığı
Madde 66 – Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.
Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür.
Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.
Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz.
İlgili yazılarımız:
TÜRK VATANDAŞLIĞININ İSTİSNAİ OLARAK KAZANILMASI VE 5901 SAYILI TÜRK VATANDAŞLIĞI KANUNU
Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin ; usul ve şartlar 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ile düzenleme altına alınmıştır. İlgili kanun resmi gazetede yayım tarihi olan 12.06.2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 06/04/2010 tarih ve 27544 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin ; “Vatandaşlık hizmetlerinin yürütülmesi” başlıklı 4. Maddesinde; Türk vatandaşlığının kazanılmasına, kaybına, ispatına ve çok vatandaşlığa ilişkin tüm işlemlerin; yurt içinde İçişleri Bakanlığı tarafından yürütüleceği düzenlenmiştir.
Türk vatandaşlığının istisnai olarak kazanılması; 5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun “Türk Vatandaşlığının Kazanılması” başlıklı ikinci bölümünde bulunan ; “Türk Vatandaşlığının Kazanılmasında İstisnai Haller” yan başlıklı 12. Maddesinde düzenlenmiştir. Kanunun ilgili maddesi şu şekildedir:
MADDE 12 – (1) Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile aşağıda belirtilen yabancılar Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
a) Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler.
b) 4/4/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (j) bendi uyarınca ikamet izni alanlar ile Turkuaz Kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu.
c) Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler.
ç) Göçmen olarak kabul edilen kişiler.
(2) Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunanların talepleri Bakanlıkça reddedilir.
Kanun hükmüne göre; bir yabancının TVK madde 12 gereğince istisnai olarak Türk vatandaşlığını kazanabilmesinin ön koşulu ;kişinin milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir halinin olmamasıdır.
TVK MADDE 12 DÜZENLEMESİNDE YER VERİLEN İSTİSNAİ HALLER
a) Türkiye’ye Sanayi Tesisleri Getiren Veya Bilimsel, Teknolojik, Ekonomik, Sosyal, Sportif, Kültürel, Sanatsal Alanlarda Olağanüstü Hizmeti Geçen Ya Da Geçeceği Düşünülen Ve İlgili Bakanlıklarca Haklarında Gerekçeli Teklifte Bulunulan Kişiler
İlgili bent gereğince kişi hakkında istisnai yolla Türk vatandaşlığının kazanılması için iki şartın varlığı aranmaktadır. İlk olarak kişi ; ya Türkiye’de sanayi tesisi getirmiş olmalı ya da kanunda açıkça sayılan alanlarda hizmet etmeli veya hizmet edeceği izlenimi uyandırmalıdır. İkinci şart ise Türk vatandaşlığı kazanmak isteyen kişi hakkında ilgili bakanlıklarca teklifte bulunulmasıdır. Bu halde bu teklifin gerekçeli olması gerekir. Ülkemizde özellikle sportif faaliyetlerde hizmet eden kişiler hakkında Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından başvuruda bulunulmaktadır.
b) 4/4/2013 Tarihli Ve 6458 Sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanununun 31 İnci Maddesinin Birinci Fıkrasının (J) Bendi Uyarınca İkamet İzni Alanlar İle Turkuaz Kart Sahibi Yabancılar Ve Bunların Yabancı Eşi, Kendisinin Ve Eşinin Ergin Olmayan Veya Bağımlı Yabancı Çocuğu
İlgili bendi kendi içerisinde ikiye ayıracak olursak ; 6458 sayılı Kanun madde 31/1-j bendi uyarınca geçici ikamet izni alanlar; Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenecek kapsam ve tutarda; yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuklarıdır. 6458 Sayılı Kanun’a (j) bendi 28.07.2016 tarihinde eklenmiştir.
Bu bentte belirtilen yatırım miktarları 06/04/2010 tarih ve 27544 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan; Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin; “Türk vatandaşlığının istisnai olarak kazanılması, başvuru için gerekli belgeler ve yapılacak işlemler” yan başlıklı 20. Maddesinde her bir kurum ve bakanlık bakımından tek tek belirtilmiştir. Yönetmeliğin ilgili maddesi aşağıdaki şekildedir:
MADDE 20 –
(1) Kanunun 12 nci maddesinde sayılan hallerde yabancı, istisnai olarak Türk vatandaşlığını kazanabilir.
(2) Aşağıdaki şartlardan herhangi birini sağlayan yabancı, Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığını kazanabilir:
a) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında sabit sermaye yatırımı gerçekleştirdiği Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca tespit edilen.
b) En az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarındaki taşınmazı tapu kayıtlarına üç yıl satılmaması şerhi koyulmak şartıyla satın aldığı veya kat mülkiyeti ya da kat irtifakı kurulmuş, en az 400.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarı peşin olarak yatırılan ve tapu siciline üç yıl süreyle devir ve terkini yapılmayacağı taahhüdü şerh edilmek şartıyla noterde düzenlenmiş sözleşme ile taşınmazın satışının vaat edildiği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca tespit edilen.
c) En az 50 kişilik istihdam oluşturduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilen.
ç) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında mevduatı üç yıl tutma şartıyla Türkiye’de faaliyet gösteren bankalara yatırdığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen.
d) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında Devlet borçlanma araçlarını üç yıl tutmak şartıyla satın aldığı Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit edilen.
e) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında gayrimenkul yatırım fonu katılma payı veya girişim sermayesi yatırım fonu katılma payını en az üç yıl elinde tutma şartıyla satın aldığı Sermaye Piyasası Kurulunca tespit edilen.
f) En az 500.000 Amerikan Doları veya karşılığı döviz tutarında katkı payını, kapsamı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından belirlenen fonlarda tutma ve üç yıl sistemde kalma şartıyla bireysel emeklilik sistemine yatırdığı Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumunca tespit edilen.
Bendin ikinci kısmına göre;
İstisnai olarak Türk vatandaşlığı alacak kişiler ise; turkuaz kart sahibi yabancılar ve bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı olan yabancı çocuklarıdır. Turkuaz kart; yabancı kişiye Türkiye’de süresiz çalışma hakkı, bu kişinin eşine ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına ise Türkiye’de ikamet hakkı veren belgedir.
c) Vatandaşlığa Alınması Zaruri Görülen Kişiler
Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığına alınması zaruri ve ülkenin menfaatine uygun görülen kişiler; bu bent gereğince Türk vatandaşlığını kazanabilirler.
ç) Göçmen Olarak Kabul Edilen Kişiler
5543 Sayılı İskan Kanunu madde 3 (d) bendine göre göçmen; Türk soyundan ve Türk kültürüne bağlı olup; yerleşmek amacıyla tek başına veya toplu halde Türkiye’ye gelip bu Kanun gereğince kabul olunanlardır. Bu konudaki tespitler ilgili bakanlıkların görüşü, Dışişleri Bakanlığı’nın teklifi üzerine; Cumhurbaşkanı kararı ile Türk vatandaşlığı verilecektir.
TÜRK VATANDAŞLIĞINA ALINMA TALEBİNİN REDDİ KARARINA İTİRAZ VE GÖREVLİ MAHKEME
Türk vatandaşlığına alınma talebinin ilgili kurumlarca reddedilmesi halinde kişi; kendisine yönelik red kararına ilişkin idari işlemin dava yolu ile iptalini isteyebilecektir. Bu halde görevli mahkeme red işlemi; bir idari işlem niteliğinde olduğundan idare mahkemeleridir.
Yargıtay’ın konuya ilişkin bir kararı aşağıdaki şekildedir:
“Olayda; davacı tarafından her ne kadar vatandaşlık başvurusunun Cumhurbaşkanlığınca zımnen reddedildiği ileri sürülerek Cumhurbaşkanlığına karşı dava açıldığı görülmekte ise de ; yukarıda aktarılan mevzuat hükümlerine göre, Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin işlemlerin yurt içinde İçişleri Bakanlığınca yürütüleceğini ; Türk vatandaşlığının ise Cumhurbaşkanı kararıyla kazanılacağının düzenlendiği; davalı idarece dosyaya sunulan işlem dosyasına göre ; davacı ve ailesinin vatandaşlık başvurusunun İçişleri Bakanlığınca incelenmesi esnasında ; davacının istisnai olarak Türk vatandaşlığına alınma koşulunu reşit olmaması sebebiyle taşımadığından bahisle başvurusu üzerine işlem tesis edilmediği, davacının ailesinden başvurusu uygun bulunan diğer kişilerin isimlerinin onay listesine eklendiği ve Cumhurbaşkanlığı makamınca bu doğrultuda karar alındığı görüldüğünden, davacının başvurusu üzerine Cumhurbaşkanlığınca tesis edilen bir işlem bulunmamakla birlikte, başvuru hakkında menfi işlem tesis eden idarenin İçişleri Bakanlığı olduğu anlaşmaktadır.
Bu durumda; davacı hakkında tesis edilen bir Cumhurbaşkanlığı kararı olmaması ; vatandaşlık başvurusunun Bakanlıkça yürütülen işlemler aşamasında kalmasından ötürü ; görülmekte olan davada iptali istenen işlemin Cumhurbaşkanlığına atfedilebilecek bir yönünün bulunmaması karşısında; bakılan davada iptali talep edilen işlemin 2575 sayılı Kanun’un 24/1-(a) maddesi kapsamında Cumhurbaşkanı kararı niteliğinde olmadığının kabulü ile dava konusu işleme ilişkin uyuşmazlığın görüm ve çözümünde, dava konusu işlemi tesis eden İçişleri Bakanlığının bulunduğu yerde bulunan Ankara İdare Mahkemesinin görevli ve yetkili olduğu sonucuna varılmıştır. (DANIŞTAY 10. Daire 2020/ 1438 E. 2020 / 4662 K. 09.11.2020 T. )”
SIK SORULAN SORULAR
İstisnai vatandaşlık başvurusu ortalama 6 ay ile 1 yıl arasında sonuçlanmaktadır. Sürecin bir avukat tarafından yönetilmesi; eksiksiz şekilde yürütülmesi ve daha kısa sürede sonuçlanması bakımından önem arz etmektedir.
Başvurular yurt içinde yerleşim yerinin bulunduğu valiliğe bağlı il nüfus ve vatandaşlık müdürlüğüne, yurt dışında ise dış temsilciliklere bizzat veya bu hakkın kullanılmasına ilişkin özel vekâletname ile yapılır.
