İçindekiler
Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 83, kasten öldürmenin ihmali davranışla işlenmesini düzenlemektedir. Bu madde, bir kişinin belirli bir yükümlülüğünü yerine getirmemesi nedeniyle ölüm neticesinin gerçekleşmesi durumunda, ihmali davranışın icrai (aktif) bir hareketle eşdeğer olup olmadığına göre cezai sorumluluk doğuracağını belirtmektedir.
TCK Madde 83 Kapsamı ve Unsurları
1. İhmali Davranışın Kasten Öldürme Suçu ile Bağlantısı
Genel olarak kasten öldürme, failin bilerek ve isteyerek bir kişinin hayatına son vermesi anlamına gelir. Ancak, TCK Madde 83, kasten öldürmenin sadece icrai (aktif bir eylemle) değil, ihmali bir davranışla da işlenebileceğini düzenlemektedir.
Burada önemli olan, ihmali davranışın icrai davranışa eşdeğer olup olmadığıdır. Başka bir ifadeyle, bir kişinin ölümüne neden olan yükümlülük ihlali, doğrudan bir öldürme fiili gibi değerlendirilebiliyorsa, fail cezalandırılır.
2. İhmali Davranışın İcrai Davranışa Eşdeğer Olması Şartı
Kanun, ihmali davranışın icrai davranışa eşdeğer kabul edilmesi için iki temel koşul getirmiştir:
a) Kanundan veya Sözleşmeden Kaynaklanan Yükümlülük
Bir kişi, belli bir icrai davranışta bulunmak zorunda ise ve bunu yapmazsa, ihmali hareketi nedeniyle sorumlu tutulabilir. Bu yükümlülükler şu kaynaklardan doğabilir:
- Kanuni düzenlemelerden doğan yükümlülükler:
Örneğin, ebeveynlerin çocuklarına bakma yükümlülüğü vardır. Aç ve susuz bırakarak çocuğun ölümüne sebep olan anne veya baba, bu suçtan sorumlu tutulabilir. - Sözleşmeden kaynaklanan yükümlülükler:
Örneğin, bir doktorun hastasına gerekli tıbbi müdahaleyi yapmaması durumunda ölüm meydana gelirse, doktor TCK Madde 83 kapsamında sorumlu tutulabilir.
b) Önceden Gerçekleştirilen Bir Davranışın Tehlikeli Durum Oluşturması
Kişi, önceden yaptığı bir hareketle başkalarının hayatını tehlikeye atmışsa ve bu tehlikeyi bertaraf etme yükümlülüğü olmasına rağmen bunu yerine getirmezse sorumlu olur.
Örneğin:
- Bir yüzme eğitmeni, havuzda boğulmakta olan bir öğrencisini kurtarmakla yükümlüdür. Bu sorumluluğunu yerine getirmezse TCK 83 kapsamında suç işleyebilir.
- Bir kişi, bir başkasını bilerek ve isteyerek tehlikeli bir ortama bırakır ve daha sonra onu kurtarma yükümlülüğünü yerine getirmezse, kasten öldürme suçundan sorumlu tutulabilir.
3. TCK Madde 83’e Göre Verilecek Cezalar
İhmali hareketle kasten öldürme suçunu işleyen kişiye verilecek ceza, doğrudan kasten öldürme suçuna verilen cezalardan daha hafif olabilir. Ancak mahkeme, bazı durumlarda cezada indirim yapmayabilir.
TCK Madde 83/3’e göre ceza miktarları şu şekilde belirlenmiştir:
| Kasten Öldürme Cezası | İhmali Davranışla İşlenmesi Durumunda Ceza |
|---|---|
| Ağırlaştırılmış müebbet hapis | 20 yıldan 25 yıla kadar hapis |
| Müebbet hapis | 15 yıldan 20 yıla kadar hapis |
| Diğer hallerde | 10 yıldan 15 yıla kadar hapis |
Bu cezalar, ihmali davranışın kasten öldürme ile benzer ağırlıkta olup olmadığını değerlendiren mahkeme tarafından verilir. Mahkeme, somut olayın şartlarına göre cezada indirim de yapabilir veya yapmayabilir.
TCK Madde 83’e Göre Suçun Uygulama Alanları
Aşağıda, ihmali davranışla kasten öldürme suçuna örnek teşkil edebilecek bazı senaryolar verilmiştir:
1. Ebeveynin Çocuğuna Bakmaması
Bir anne veya baba, çocuğunu beslememesi ve gerekli bakımı yapmaması nedeniyle çocuğun ölümüne sebep olursa, TCK 83’e göre cezalandırılır.
2. Doktorun Hastasını Tedavi Etmemesi
Bir doktor, acil müdahale gerektiren bir hastaya bilerek ve isteyerek müdahale etmez ve hastanın ölümüne neden olursa, ihmali davranışla kasten öldürme suçu oluşabilir.
3. Bakıcının Bakıma Muhtaç Kişiyi İhmali
Yaşlı veya engelli bir bireyin bakımıyla yükümlü olan bir kişi, bilerek gerekli bakımı sağlamazsa ve bu ihmal ölüme yol açarsa, TCK 83 kapsamında sorumlu olabilir.
4. İşverenin Güvenlik Önlemi Almaması
İşveren, iş güvenliği yükümlülüklerini ihmal ederek işçilerin hayatını tehlikeye atarsa ve ölüm gerçekleşirse, bu suçtan sorumlu tutulabilir.
5. Tehlikeli Durum Yaratan Bir Kişinin Önlem Almaması
Örneğin, bir sürücü kaza yapıp yaralıyı olay yerinde bilerek bırakır ve kişi ölürse, TCK 83 kapsamında yargılanabilir.
TCK Madde 83 ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. TCK 83 kapsamında ihmali hareketle öldürme ile taksirle öldürme arasındaki fark nedir?
Taksirle öldürme suçunda failin dikkatsizliği veya öngörüsüzlüğü nedeniyle ölüm meydana gelir. Ancak TCK 83 kapsamında ise fail, yükümlü olduğu bir davranışı bilerek ve isteyerek yerine getirmemiş ve ölüm neticesinin gerçekleşmesine neden olmuştur.
2. TCK 83 kapsamında verilen cezalarda indirim yapılabilir mi?
Evet, mahkeme somut olayın şartlarına göre cezada indirim yapabilir. Ancak bazı ağır ihmal hallerinde cezada indirime gidilmeyebilir.
3. Bir kişinin ihmali davranışı ölümle sonuçlanırsa ama kişinin yükümlülüğü yoksa ne olur?
Eğer kişinin kanundan veya sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yoksa ve ölüm meydana gelmişse, TCK 83 kapsamında değil, taksirle öldürme (TCK 85) kapsamında değerlendirilir.
4. Kamu görevlileri için TCK 83 uygulanabilir mi?
Evet, kamu görevlileri de görevlerini yerine getirmemeleri nedeniyle ihmali davranışla kasten öldürme suçundan sorumlu tutulabilirler. Örneğin, bir polis memurunun, gözaltındaki bir kişinin ölümünü önlemek için müdahale etmemesi halinde bu madde uygulanabilir.
5. TCK 83 kapsamında ölüm neticesi gerçekleşmezse ne olur?
Eğer ölüm gerçekleşmezse, ilgili kişi “kasten yaralama” veya “görevi ihmal” gibi suçlardan cezalandırılabilir.
Sonuç
TCK Madde 83, ihmali davranışla kasten öldürme suçunu düzenleyen önemli bir hükümdür. Bu maddeye göre, kanuni veya sözleşmeden doğan yükümlülüğünü yerine getirmeyen ve ölüm neticesine sebebiyet veren kişiler, kasten öldürme suçuyla yargılanabilir. Ancak bu suçun taksirle öldürme suçundan farklı olduğu ve cezada mahkemenin takdir yetkisinin olduğu unutulmamalıdır.