TCK 53 NEDİR?

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde “Güvenlik Tedbirleri” bölümünde düzenlenmiştir. Kanunun gerekçesinde de belirtildiği üzere suç işleyen kimselere karşı toplumda güvensizlik hissi oluşur. Anılan güvensizlik sebebiyle kanun koyucu güvenli tedbirleri başlığı altında ; suç işleyen kimselerin belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmasını düzenlemiştir. Kişinin belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılması hali süresiz değildir. Kanun koyucu söz konusu hak yoksunluğunun cezanın infazı tamamlanana kadar süreceğini belirtmiştir. Bununla birlikte kişi cezasının infazı tamamladıktan sonra zedelenen güven hissini yeniden tesis etmesini sağlamak istenmiştir. Bu yazımızda TCK 53 nedir , ne şekilde uygulanır vb. konuları inceleyeceğiz.

Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Nedir ?

“Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma” kavramı, bireyin belirli haklarını kullanmaktan geçici veya kalıcı olarak yasaklanmasıdır. Bu durum, mahkeme kararıyla gerçekleşebilmektedir.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakma, Türk Ceza Kanunu’nda suç işlemekle veya hukuka aykırı eylemlerde bulunmakla suçlanan kişiler için uygulanabilmektedir. Örneğin, hırsızlık, dolandırıcılık, uyuşturucu ticareti gibi suçlardan mahkum olan kişiler, belirli haklardan yoksun bırakılmaktadır. Bu haklar;

• oy kullanma,
• seyahat etme,
• meslek icra etme,
• kamu hizmetlerine girme,
• özel sektörde iş bulma,
• ehliyet alma ve benzeri haklardır.

Bununla birlikte, belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakma kararı, adli veya idari bir kararla alınabilmektedir. Ayrıca bireyin durumuna göre süresi veya kapsamı değişebilmektedir. Ayrıca, bireyin haklarının korunması ve hukukun üstünlüğü ilkesi göz önünde bulundurularak, hak mahrumiyeti kararlarına itiraz edilebilmektedir. Yani bu kararlara karşı yargı yoluna başvurulabilmektedir.

TCK 53 – Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma

Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi, bir kişinin mahkumiyeti durumunda hangi haklarından yoksun bırakılacağını belirtir. Aşağıdaki tablo, TCK 53 kapsamında bir kişinin hangi haklarından yoksun bırakılacağına genel bir bakış sağlamaktadır:

Not: Bu tablo, TCK 53 kapsamında bir kişinin yoksun bırakılacağı hakları kapsamlı olarak listelememektedir.

TCK 53 Kapsamı Nedir?

Yukarıda da belirttiğimiz üzere belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma bir güvenlik tedbiridir. TCK 53 . maddede ; kişinin belirtilen nitelikte bir suç işlemesi halinde maruz bırakılacağı hak yoksunlukları sayılmıştır.

Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma
Madde 53- (1) Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûmiyetin kanuni sonucu olarak;
a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi
üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen,
atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
b) Seçme ve seçilme ehliyetinden (…) (2)
c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı,
kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, yoksun bırakılır.

Kişinin sayılan yoksunluklara maruz kalmasının ön şartı ; suça konu eylemin kasten işlenmesidir. Ayrıca bu suç dolayısıyla belirlenen yaptırımın hapis cezası olması gerekir. Seçenek yaptırımların uygulandığı suç tiplerinde anılan yoksunlukların uygulanması söz konusu olamamaktadır.

Maddenin (a) bendinde kamu görevinden yani memuriyetten men edilme göze çarpmaktadır. Buna bağlı olarak da ;

• TBMM üyeliği
• veya Devlet, il, belediye veya köyle ile bunların denetimi
• veya gözetimi altında bulunan kurum veya kuruluşlarda bulunan memuriyetten yasaklanma söz konusudur.

Maddenin ikinci bendi olan (b) bendinde seçme ve seçilme ehliyetinden yoksunluk düzenlenmiştir. Kişi yukarıda nitelikleri belirtilen suçlardan birini işlediğinde seçme ve seçilme ehliyetinden yoksun kalacaktır.

TCK 53/ (c) bendi ise ; velayet hakkından veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan men etmektedir.

Örnek vermemiz gerekirse ; şahsın velayeti altında bir çocuğu olduğu durumda, yukarıda belirtilen nitelikte suç işlemesi halinde ; bu velayet hakkını kaybetmesi gündeme gelecektir.

Maddenin (d) bendinde ise kişi sayılan tüzel kişiliklerin yöneticisi veya denetçisi olmaktan men edilmiştir.

Son bent olan (e) bendinde ise kişi ;

• icrası bir kamu kurumu veya kurulunun iznine tabi olan bir meslek
• veya sanatı serbest meslek erbabı
• veya tacir olarak icra etmekten yoksun bırakılmıştır.

Kamu Görevinin Üstlenilmesinden, Atanmaya ve Seçime Tabi Bütün Memuriyet ve Hizmetlerde İstihdam Edilmekten Yoksunluk

“Kamu Görevinin Üstlenilmesinden, Atanmaya ve Seçime Tabi Bütün Memuriyet ve Hizmetlerde İstihdam Edilmekten Yoksunluk” kavramı da “bütün kamu haklarından mahrumiyet” olarak da bilinmektedir. Bu durum, belirli suçlardan mahkum olan kişiler için uygulanır ve Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Kamu görevinin üstlenilmesinden, atanmaya ve seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten yoksun bırakılma kararı, kişinin kamu görevi yapmasına, kamu hizmetlerinde çalışmasına, kamu kurumlarına alınmasına, kamu işletmelerinde çalışmasına, seçilmesine veya atamasına engel olur.

Bu yaptırım, özellikle kamu görevlilerinin görevlerini kötüye kullanması, rüşvet alması, yolsuzluk yapması gibi suçlardan mahkumiyetleri halinde uygulanabilmektedir. Karar, mahkeme veya idari işlemle verilir ve belirli bir süre veya kalıcı olarak uygulanabilir.

Ancak, kamu görevinden yoksun bırakma kararlarına itiraz edilebilir ve bu kararlara karşı yargı yoluna başvurulabilir. Ayrıca, bireyin hakları ve hukukun üstünlüğü ilkesi göz önünde bulundurularak, bu kararlar hakkında yapılan itirazlar ve başvurular incelenir ve gerekli hukuki işlemler yapılır.

Seçme ve Seçilme Ehliyetinden Yoksunluk

Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi, belirli suçlardan mahkum olan kişilerin seçme ve seçilme haklarını kullanmaktan yoksun bırakılmasını öngörmektedir. Bu durum, kişinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na göre seçme ve seçilme haklarını kullanmasına engel olur.

TCK 53 kapsamında seçme ve seçilme ehliyetinden yoksunluk, siyasi haklardan mahrumiyet olarak da bilinmektedir. Bu durum, belirli suçlardan mahkum olan kişilerin, milletvekili, belediye başkanı, belediye meclis üyesi, il genel meclisi üyesi, muhtar gibi görevlere seçilmesini veya bir partiye üye olmasını engeller. Ayrıca, seçme hakkı da geçici olarak yasaklanabilmektedir.

TCK 53 uyarınca seçme ve seçilme hakkından yoksun bırakma cezası, mahkeme kararıyla verilmektedir. Ayrıca belirli bir süre veya kalıcı olarak uygulanabilmektedir. Ancak, bu cezaya itiraz edilebilir ve kararın kaldırılması için yargı yoluna başvurulabilir.

Bununla birlikte, seçme ve seçilme hakkından yoksun bırakılma kararı, bireyin cezalandırılmasının yanı sıra aynı zamanda siyasi haklarından mahrum kalmasına sebep olur. Bu nedenle, bu cezaların uygulanması sırasında hukukun üstünlüğü ilkesi ve adil yargılanma hakkı gözetilmelidir.

Velayet Hakkından, Vesayet veya Kayyımlığa Ait Bir Hizmette Bulunmaktan Yoksunluk

Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesi kapsamında velayet hakkından, vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksun bırakılma, belirli suçlardan mahkum olan kişilere uygulanabilecek cezalardan biridir.

Bu kavram, mahkum olan kişilerin velayet hakkından, vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksun bırakılmasını ifade eder. Velayet hakkından yoksun bırakma, belirli bir süre veya kalıcı olarak uygulanabilmektedir.

Velayet hakkından, vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksun bırakılma, çocuklara veya diğer koruma altındaki kişilere karşı işlenen suçlarda uygulanır. Örneğin, çocuk istismarı, çocukların zorla kaçırılması, cinsel saldırı veya tecavüz, koruma altındaki kişilere yönelik şiddet suçları gibi suçlarda mahkum olan kişiler velayet hakkından ve koruyucu vesayet veya kayyımlık hizmetlerinde çalışmaktan yoksun bırakılabilmektedir.

Bu cezaların uygulanması, toplumda bu tür suçların caydırıcılığını artırmak ve mağdurları korumak amacını taşır.

Ancak, ceza öncesinde, suçun niteliği veya suçun diğer faktörleri gözetilerek adil yargılama yapılması önemlidir.

Ayrıca, cezaların uygulanmasının hukuka uygunluğu ve orantılılığı da göz önünde bulundurulmalıdır.

Güvenlik Tedbirleri Ne Kadar Süreyle Uygulanır ?

Türk Ceza Kanunu’nun 53/2. fıkrasında yukarıda sayılan güvenlik tedbirlerinin ne kadar süre ile uygulanacağı belirtilmiştir. Kanuna göre hak yoksunlukları hapis cezasının infazının sonuna kadar devam eder. İnfaz tamamlandıktan sonra güvenlik tedbirleri de ortadan kalkar.

Güvenlik Tedbirleri İle İlgili Diğer Hususlar

Belirli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma halini düzenleyen TCK 53. Maddesinin üçüncü fıkrası istisnai bir hali düzenlemiştir. Buna göre hapis cezası ertelenen veya denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen ya da koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri kullanılmaya devam eder. Bu halde kişi velayet, vesayet ve kayyımlık yetkilerini kullanmaya devam eder, herhangi bir yoksunluk oluşmaz.

Maddenin son fıkrasında belli bir meslek veya sanatın yahut trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özeni göstermemekten kaynaklı işlenen bir taksirli suçtan mahkumiyet halinde ; üç aydan az ve üç yıldan çok olmamak kaydıyla bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanması veya sürücü belgesine el konulması gündeme gelebilir.

Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanmayacağı Haller

Yukarıda açıklanan hak yoksunlukları;

• kısa süreli hapis cezası ertelenmiş veya
• fiili işlediği sırada 18 yaşını doldurmamış şahıslar hakkında uygulanmaz.

Daha faza bilgi için bizi arayabilir veya e-mail yoluyla iletişime geçebilirsiniz. Ceza hukukundaki diğer makalelerimize ise buradan ulaşabilirsiniz.

SIK SORULAN SORULAR