İçindekiler
- Meşru savunma nedir? (TCK 25/1)
- Meşru savunma hangi şartlarda oluşur?
- Zorunluluk hali nedir? (TCK 25/2)
- Zorunluluk hali hangi şartlarla kabul edilir?
- Meşru savunma ile zorunluluk hali arasındaki fark nedir?
- Meşru savunmada aşırılık olursa ne olur?
- Zorunluluk hali nasıl ispatlanır?
- Meşru savunma saldırı bitince yapılırsa geçerli olur mu?
Türk Ceza Kanunu’nun 25. maddesi, ceza sorumluluğunu kaldıran en önemli hukuka uygunluk sebeplerinden olan meşru savunma (1. fıkra) ve zorunluluk hali (2. fıkra) durumlarını düzenler. Bu iki hâl, failin hukuka aykırı bir fiili, kendisini veya başkasını korumak için işlemiş olması durumunda ceza verilmemesini sağlar.
Meşru savunma nedir? (TCK 25/1)
Meşru savunma, bireyin gerek kendi hakkına gerekse başkasına ait bir hakka yönelen haksız bir saldırıya karşı, saldırı ile orantılı şekilde ve anında karşılık vermesidir. Saldırı gerçekleşmiş olabilir, gerçekleşmek üzere olabilir ya da tekrarı muhakkaktır.
Bu durumda kişi, saldırıyı bertaraf etmek amacıyla fiil işlerse, bu fiil suç teşkil etse bile ceza verilmez.
Örnek: Bir kişinin evine gece yarısı zorla giren silahlı kişiyi etkisiz hale getirmek amacıyla fiziksel müdahalede bulunması.
Meşru savunma hangi şartlarda oluşur?
Ortada haksız bir saldırı olmalıdır.
Saldırıya karşılık olarak yapılan fiil, anında ve gerekli olmalıdır.
Saldırıyla orantılı bir karşılık verilmelidir.
Zorunluluk hali nedir? (TCK 25/2)
Zorunluluk hali, kişinin kendisine ya da bir başkasına ait hakkı korumak için ağır ve kaçınılmaz bir tehlikeye karşı, başka bir yol kalmadığında yaptığı müdahaleyi ifade eder. Burada saldırı değil, tehlike söz konusudur.
Fail bu duruma bilerek sebep olmamışsa, tehlikenin ağırlığı ile kullanılan araç arasında orantı varsa ve başka bir korunma yolu yoksa, ceza verilmez.
Örnek: Kaza geçiren bir kişiyi hastaneye yetiştirmek için özel bir aracı izinsiz olarak almak.
Zorunluluk hali hangi şartlarla kabul edilir?
Tehlike, ağır ve muhakkak olmalıdır.
Tehlike başkasına ya da kendine yönelik olabilir.
Tehlikeye bilerek sebep olunmamış olmalıdır.
Başka kurtuluş imkânı bulunmamalıdır.
Kullanılan araç ile tehlike arasında orantı olmalıdır.
Meşru savunma ile zorunluluk hali arasındaki fark nedir?
Meşru savunmada bir saldırı söz konusudur; zorunluluk halinde tehlike vardır. Meşru savunmada saldıran kişi vardır; zorunluluk halinde tehlike çoğu zaman insani veya doğal bir durumdan kaynaklanır. Meşru savunma daha geniş tanınırken, zorunluluk hali daha istisnai bir uygulama alanına sahiptir.
Meşru savunmada aşırılık olursa ne olur?
Orantısız güç kullanılırsa “meşru savunmada sınırın aşılması” gündeme gelir ve failin cezası indirilebilir ya da tamamen kaldırılabilir.
Zorunluluk hali nasıl ispatlanır?
Failin başka bir kurtuluş imkânının bulunmadığını ve tehlikenin ağır olduğunu somut delillerle göstermesi gerekir.
Meşru savunma saldırı bitince yapılırsa geçerli olur mu?
Hayır. Meşru savunma, saldırı anında yapılmalıdır. Tehlike geçtikten sonra yapılan müdahale suç oluşturur.
