1. Taraflarca getirilme ilkesi nedir?
Taraflarca getirilme ilkesi, hukuki bir davada, hâkimin yalnızca tarafların ileri sürdüğü iddialar ve sunduğu deliller üzerinden karar verebilmesini ifade eder. Hâkim, tarafların dile getirmediği vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ve bu konuda taraflara herhangi bir yönlendirme yapamaz.
2. Taraflarca getirilme ilkesi hangi davalarda uygulanır?
Bu ilke, temel olarak özel hukuk davalarında uygulanır. Ancak bazı durumlarda kanunlarda öngörülen istisnalar söz konusu olabilir. Örneğin, kamu düzenini ilgilendiren veya re’sen araştırma ilkesinin geçerli olduğu durumlarda hâkim kendiliğinden harekete geçebilir.
3. Hâkim, tarafların dile getirmediği vakıaları dikkate alabilir mi?
Hayır, taraflarca getirilme ilkesi gereği, hâkim tarafların ileri sürmediği vakıaları dikkate alamaz. Ayrıca, hâkim bu vakıaları taraflara hatırlatacak ya da ima edecek şekilde davranışlarda bulunamaz.
4. Hâkim kendiliğinden delil toplayabilir mi?
Kanunda belirtilen istisnalar dışında hâkim, kendiliğinden delil toplayamaz. Delillerin toplanması ve sunulması tamamen tarafların sorumluluğundadır. Bu ilke, davada tarafların aktif bir rol oynamasını sağlar.
5. Taraflarca getirilme ilkesinin istisnaları nelerdir?
Bazı durumlarda bu ilkeye istisnalar getirilmiştir. Örneğin:
- Kamu düzenine ilişkin davalar: Boşanma, velayet veya nafaka gibi davalarda hâkim, kamu düzenini ilgilendiren hususlarda kendiliğinden araştırma yapabilir.
- Re’sen araştırma ilkesi: Çocuk hakları, çevre davaları gibi kamu yararını doğrudan ilgilendiren konularda hâkim, tarafların ileri sürmediği vakıaları dikkate alabilir ve delil toplayabilir.
- Ceza davaları: Ceza yargılamasında hâkim, delil toplamak ve olayları aydınlatmak için re’sen harekete geçebilir.
6. Taraflarca getirilme ilkesi neden önemlidir?
Bu ilkenin uygulanması, hukuk sisteminde:
- Tarafsızlık ilkesini güçlendirir: Hâkim, taraflardan bağımsız şekilde sadece sunulan delil ve vakıalar üzerinden karar verir.
- Tarafların haklarını korur: Her iki tarafın da eşit şartlarda yargı sürecine katılımını sağlar.
- Adil yargılamayı destekler: Hâkimin taraflara müdahale etmemesi, davanın adil ve tarafsız bir şekilde sonuçlanmasını garanti eder.
7. Hâkimin taraflara yönlendirme yapması hangi durumlarda sakıncalıdır?
Hâkimin taraflara, dile getirmedikleri bir vakıayı hatırlatması veya ima etmesi, tarafsızlık ilkesini ihlal eder. Bu durum:
- Tarafların eşitliği ilkesine zarar verir.
- Davaya güveni sarsabilir.
- Yargılamanın sonucunda hak kayıplarına yol açabilir.
8. Taraflarca getirilme ilkesi ile re’sen araştırma ilkesi arasındaki fark nedir?
- Taraflarca getirilme ilkesi: Hâkim, tarafların sunduğu iddialar ve delillerle sınırlıdır.
- Re’sen araştırma ilkesi: Hâkim, gerekli gördüğü durumlarda kendiliğinden delil toplayabilir ve araştırma yapabilir.
Re’sen araştırma ilkesi daha çok kamu düzenini ilgilendiren davalarda uygulanır.
9. Hâkim taraflarca sunulan delilleri yeterli görmezse ne olur?
Eğer tarafların sunduğu deliller davayı çözmek için yeterli değilse, hâkim bu delillerle yetinmek zorundadır. Ancak hâkim, sunulan delillerin toplanması ve değerlendirilmesi sürecinde yardımcı olabilir.
10. Taraflarca getirilme ilkesine uyulmaması durumunda ne yapılabilir?
Hâkimin taraflarca getirilme ilkesine aykırı şekilde hareket ettiği durumlarda:
- İtiraz veya istinaf yoluna başvurulabilir.
- Davada tarafsızlık ihlali nedeniyle yargılamanın yenilenmesi talep edilebilir.