İçindekiler
Kadınların çalışma hayatında aktif bir şekilde yer almasıyla birlikte pozitif ayrımcılık çerçevesinde kadınlara özgü birçok hak mevzuata eklenmiştir. Zira çocuk sahibi olmuş ebeveynin iş hayatına uyum sağlaması son derece önemlidir. Süt izni ise bu uyumu sağlamak için düzenlenmiş haklardan biridir. Bu hak ile birlikte anne olmuş kadın çalışanın iş hayatına devam etmesi amaçlanırken bir yandan da sağlıklı nesiller yetiştirmek için gerekli olan çocuğun anne sütü alması sağlanmıştır.
Bilindiği üzere aile ve çocuk kavramları çalışma hayatının ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır. Özellikle kadınların çalışma hayatında yer alması ile birlikte bu alanlarda düzenleme yapılması ihtiyacı duyulmuş ve doğum izni ,yarım ve kısmi çalışma imkanı ,süt izni gibi mevzuatta çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Yazımızın konusunu oluşturan süt izni de hususta yer alan önemli düzenlemelerden bir tanesidir. Süt izni 4857 Sayılı İş Kanunun 74/7. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
“Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.”
İlgili yazılarımız ;
SÜT İZNİ HESAPLAMA
Yukarıda da belirttiğimiz üzere bu izin anne olup çalışma hayatında aktif yer alan kadın için son derece önemli bir haktır. Süt izninin düzenlendiği kanun maddesinde açıkça işçiye günde toplam bir buçuk saat izin verileceği düzenlenmiştir. Kanunda doğum izninde olduğunun aksine çoğul gebelik durumunda ayrı bir düzenleme olmadığından çoğul gebelik halinde de kadın işçi yalnızca bir buçuk saat günlük süt izni hakkına sahiptir. Bu bir buçuk saatlik süre toplam süredir. Yani işçinin evine gitmesi için yolda geçireceği süre de bu süreye dahildir. (Süt izni hesaplama)
- Süt izni hesaplama hususunda diğer önemli nokta bu sürenin günlük süre olduğu hususudur. Yani kadın işçi bir tam gün çalıştığı halde 1,5 saatlik izin hakkına sahiptir. Örneğin arefe günü gibi yarım günlük çalışmalarda süt izni süresi orantılı olarak 45 dakika şeklinde kullandırılacaktır.
- Kanun maddesine göre günlük bir buçuk saatlik süt izni süresine hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını da işçi belirler. İşçi iyi niyet ve dürüstlük kurallarına göre ve işin aksamadan yürütülmesi için işveren ile gerekli bağlantıları kurarak bu süreye belirler. İşçi günlük bu izin hakkını tek seferde kullanabileceği gibi ikiye veya üçe bölebilir. Ayrıca işçi isterse ara dinlenmesi ile bu hakkını birleştirerek kullanabilir.
- Uygulamadan süt izni haftada bir gün işe gelmeme veya izinleri birleştirerek ortalama 40 günlük ücretli izin kullanma gibi şekillerde de kullanılmaktadır. Bu durum kanun koyucunu kadının her gün çocuğuna süt verme amacına aykırıdır. Yargıtay’ın da bu iznin toplu bir şekilde kullanılamayacağını ilişkin kararları bulunmaktadır. Ancak özellikle işçinin evinin işyerine uzak olduğu durumlarda veya evine gidemeyeceği hallerde bu izinler kullanmak için tek yoldur.
…
Belirtmemiz gerekir ki süt izni analık izninin bitiminden itibaren kullanılabilecektir. Zira analık izni sırasında zaten İşine çalışması söz konusu değildir. Bu sebeple bu izin hakkı da gündeme gelmeyecektir. Eğer işçi analık izninin bitiminden sonra yarım çalışma hakkını kullanırsa süt iznini kullanamayacaktır. Yarım çalışma hakkı sona erdikten sonra çocuk 1 yaşını doldurana kadar süt iznini kullanabilecektir. (Süt izni hesaplama)
MEMUR SÜT İZNİ NEDİR ?
657 Sayılı Kanunun 104. maddesinde kadın memura verilecek memur süt izni hakkı düzenlenmiştir. Buna göre kadın memura çocuğunu emzirmesi için analık izin suresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ay günde üç saat ; ikinci altı ay ise günde bir buçuk saat memur süt izni verilmektedir. Bu izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususu kadın memurun tercihine göre belirlenecektir. Görüldüğü üzere iş kanunundan farklı olarak kadın memur için kademeli bir süt izni hakkı belirlenmiştir .
İlgili madde ;
D) Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde birbuçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır
Analık izni bittikten sonra;
- ilk 6 ay için günde 3 saat,
- ikinci altı ay için ise günde bir buçuk saat izin verilmektedir.
Özel sektörde çalışan kadın işçiye kıyasla memurun süt izni daha geniş kapsamlıdır. Özellikle ilk altı ay için günlük 3 saatlik süre bu izin hakkını kullanmayı daha mümkün kılmaktadır. Zira aşağıda ayrıntılı olarak belirteceğiniz üzere kadın işçilerin özellikle evlerinin uzak olması ve bebeğini de işe getiremeyecek durumda olması halinde günlük sürenin altlığı sebebiyle bu hakka kullanılamamaktadır.
SÜT İZNİ KULLANMANIN ŞARTLARI
- Kadın İşçi Olmak
Süt izni yalnızca kadın işçiler tarafından kullanılabilen bir haktır. Kanun hükmünde açıkça emzirme ifadesi kullanılmıştır. Bu sebeple bu hakkın kadınlara özgülenmesi son derece normaldir. Ayrıca kadının iş sözleşmesi kapsamında çalışması gerekmektedir.
Günümüzde yapılan araştırmalara göre bebeklerin en doğal ve en faydalı beslenme yolu anne sütüdür. Ancak bazen tıbbi zorunluluk veya tercih sebebiyle anne sütünün veya başka bir mamanın biberonla verilmesi de mümkündür. Bu sebeple uygulamada bu iznin emzirme olmadığı durumlarda babaya da verilmesi gerektiği tartışılmaktadır.
- 1 Yaşından Küçük Çocuk Sahibi Olmak
Süt izni ancak çocuğun 1 yaşını doldurduğu tarihe kadar kullanılabilmektedir. Azami sürenin 1 yıl olmasının sebebi literatürde 1 yıl boyunca anne sütü ile beslenmenin önemli olduğunun belirtilmesidir. Ancak günümüzde Dünya Sağlık Örgütü’nün de kabul ettiği üzere doğumdan itibaren çocukların 2 yıl anne sütüyle beslenmesi tavsiye edilmektedir. Dolayısıyla uygulamadan kanunda düzenlenen bu 1 yıllık sürenin yenilenen literatür dikkate alınarak düzenlenmesi gerektiği tartışılmaktadır.
- Emziriyor Olmak
4857 Sayılı İş Kanununun 74 Maddesinin 7. fıkrasında açıkça emzirmek ifadesi kullanılarak bu izni yalnızca emziren kadın işçiler için verileceği düzenlenmiştir. Ancak bu ifade uygulamadan birçok eleştiriye sebep olmaktadır. Zira her ne kadar anne sütünün faydası tartışmasızsa da da kimi zaman tıbbi zorunluluk kimi zaman da kişisel tercih sebebi ile bebek biberon aracılığı ile anne sütü verilerek yahut devam sütüyle beslenebilmektedir. Bu durumda emzirme olgusunun meydana gelmemesi sebebiyle bu izin hakkının verilmemesi son derece adaletsizdir. Olması gereken tıpkı madde başlığındaki gibi bu iznin süt izni olarak değerlendirilmesi ve genel anlamda beslenmeyi kapsamasıdır. Bu durumda anne emzirmese dahi çocuğunu beslemek için bu izni kullanabilecektir.
SÜT İZNİNİN KULLANDIRILMAMASI
Kadın işçi şartları sağlıyorsa işveren süt iznini kullandırmak da yükümlüdür. Bu iznin kullanılmasının işveren iznine bağlı olmadığı kanun maddesinde açıkça belirtilmiştir. İznin kullandırılmaması halinde işveren hakkında uygulanacak yaptırıma ilişkin kanunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Yargıtay bu konu hakkında zaman içinde farklı içtihatlar geliştirmiştir. Son dönemde Yargıtay süt izninin kullandırılmaması halinde işverene idari para cezası verilmesi ve işçinin fazladan çalıştığı izin süresi ücretini %50 zamlı olarak alması gerektiği yönünde içtihat geliştirmiştir.
SIK SORULAN SORULAR
İş kanuna tabi çalışan kadın işçinin süt izni günlük 1,5 saattir. Kadın memur ise ilk altı ay için günlük 3 saat, ikinci altı ay için ise günlük 1,5 saattir.
Kadın işçi çocuğu bir yaşına gelene kadar süt iznini kullanabilecektir. Süt izni analık izni bittikten sonra başlar çocuk 1 yaşına gelene kadar devam eder.
Hayır, süt izninde maaş kesintisi olmaz.
