SORUŞTURMA NEDİR ?

Soruşturma ceza yargılamasına geçirmeden evvel delillerin toplandığı ve yargılamayı gerektirir bir durum olup olmadığını araştırıldığı evredir. Soruşturma evresi basit şüphe ile başlamakta ; delillerin toplanması sonucunda yeterli şüpheye ulaşılması halinde iddianamenin düzenlenmesiyle veya yeterli suç şüphesinin bulunmadığına  kanaat getirilerek kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ile sona eren  ceza muhakemesi evresidir. Bu yazımızda soruşturma nedir sorusunun cevabı ; soruşturma evresi ; kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ( kyok) ; kyok itiraz ; soruşturmaya yer olmadığına dair karar ve diğer başlıklar incelenecektir.

 Soruşturma evresinin başlaması için Cumhuriyet savcısının suç şüphesinin varlığını öğrenmesi gerekmektedir. Suç şüphesinin varlığı ihbar veya şikayet yoluyla öğrenilebileceği gibi Cumhuriyet Savcısı kendiliğinden da öğrenebilir. Suç şüphesinin varlığını öğrenen Cumhuriyet Savcısı kolluk marifeti ile işin gerçeğini araştırır.   Soruşturmayı yürütme yetkisi sadece Savcıya  aittir.  Kolluk soruşturma evresi boyunca savcının emrindedir. Dolayısıyla suç şüphesinin varlığını öğrenen kolluk kendiliğinden hiçbir işlem yapamaz.

İlgili yazılarımız ;

• İHBAR TAZMİNATI
• CEZA MUHAKEMESİNDE HUKUKA AYKIRI DELİLLER
• İDDİANAME NEDİR ?
• TUTUKLULUĞA İTİRAZ DİLEKÇESİ
• BOŞANMA DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ

SORUŞTURMA İŞLEMLERİ NASIL YAPILIR ?

 Yukarıda belirttiğimiz üzere bir suç şüphesinin varlığını öğrenen Cumhuriyet Savcısı gerçeği araştırmak için soruşturma  işlemlerini başlatmak zorundadır. (Soruşturma nedir? ) Suç şüphesi şikayet veya ihbar yahut Cumhuriyet Savcısı tarafından kendiliğinden öğrenilebilecektir. İhbar veya şikayet, Cumhuriyet Başsavcılığı’na  veya kolluk makamlarına yapılabilmektedir.  Bunun dışında mahkemeye, elçilik ve konsolosluklara, valiliğe, Kaymakamlığa da yapılmaktadır. Görevin ifası ile ilgili suçlarda kamu kurumuna yapılan şikayetlerde derhal savcılığa bildirilmelidir. 

 Cumhuriyet Savcısı gerçeği araştırırken adli kolluk görevlileri emri altındadır.  Cumhuriyet Savcısı Bizzat veya adli kolluk marifeti ile gerçeği aydınlatmak için her türlü araştırmayı yapar.  Ayrıca bütün kamu görevlileri Savcı soruşturma işlemlerini yaparken istediği her türlü bilgiye sağlamakla yükümlüdür. Savcının görevlendirmesi olmaksızın delil toplamak amacıyla yapılan adli kolluk faaliyetleri hukuka aykırıdır . Suç işlendiği bilgisini alan adli kolluk görevlileri ; acele alınması gereken tedbirleri aldıktan sonra durumu derhal savcıya bildirmelidir.   Aksi halde kolluğun kendiliğinden soruşturma işlemleri yapması neticesinde elde edilen deliller ; hukuka aykırı  delil niteliğindedir. 

Bu noktada belirtmemiz gerekir ki savcı;  kolluk marifeti ile delil toplarken şüphelinin, lehine ve aleyhine olan tüm delilleri toplamak zorundadır. Her ne kadar uygulamada Savcı sanki yalnızca şüphelinin aleyhine olan delilleri toplamak zorundaymış gibi görünse de; kanunun açık hükmü gereği şüphelinin lehine olan delilleri de soruşturma aşamasında toplanmak zorundadır.

Soruşturma evresinde görevli olan bir diğer otorite de Sulh Ceza Hakim’ dir.  Cumhuriyet Savcısı ancak hakim tarafından yapılabilecek olan bir soruşturma işlemine gerek görürse ; işlemlerini bu işlemin yapılacağı yerin Sulh Ceza Hakimi’ne bildirir.  Sulh Ceza Hakimi istenilen işlem hakkında kanuna uygun olup olmadığını inceleyerek karar verir ve gereğini yerine getirir.

SORUŞTURMA İŞLEMLERİ NELERDİR?

SORUŞTURMANIN SULH CEZA HAKİMİ TARAFINDAN YAPILMASI

 Yukarıda soruşturma işlemlerinin Cumhuriyet savcısı tarafından  yapıldığı belirtilmiştir. Ancak bazı hallerde soruşturma işlemleri Sulh Ceza Hakimi tarafından da yapılmaktadır.  Bu haller;

• Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde  Cumhuriyet Savcısına erişilemiyorsa,
•  Olay genişliği itibarıyla Cumhuriyet Savcısının işgücünü aşıyorsa

 soruşturma işlemleri Sulh Ceza Hakimi tarafından yapılacaktır. Kolluk  görevlileri tıpkı  Savcıdan olduğu gibi Sulh Ceza Hakimi’nden de aldığı emirler doğrultusunda gerekli araştırmaları yapar.

SORUŞTURMANIN GİZLİLİĞİ

 Soruşturma evresinde hakim olan ilkeler de en önemlisi gizlilik ilkesidir.  Zira soruşturma evresi niteliği itibariyle gizlidir. 

 Soruşturma evresinde temel olarak basit bir suç şüphesi ile yola çıkmakta ; yapılan araştırmalar ile toplanan deliller neticesinde bir suçun işlenip işlenmediği ; işlendi ise kim tarafından nasıl işlendiğine ilişkin delillerin toplanması ve değerlendirilmesi söz konusudur. (Soruşturma nedir?) Dolayısıyla bu işlemlerin gizlenmemesi ; yani  üçüncü kişilere bildirilmesi halinde  delillerin karartılması ortaya çıkacaktır.  Delillerin karartılması gerek şüpheli gerekse de diğer suç aktörleri tarafından başvurulabilecek ; mevcut bir suçun  ispatı ihtimalini tamamen ortadan kaldırılabilecek bir risktir.

Bunun yanı sıra soruşturma evresinin gizli olmasının bir diğer sebebi de masumiyet karinesidir. Bir kimse suçluluğu ispatlanana kadar masumdur. Ancak yapılan soruşturma işlemleri neticesinde şüphelinin o suçu işlemediğini karar verilme ihtimali de  mevcuttur.  Dolayısıyla soruşturma işlemleri devam ederken üçüncü kişilerin haberdar olması halinde masum kimselerin lekelenmeleri de söz konusu olabilecektir. 

 Soruşturmanın gizliliğini ihlal eden kimse Türk Ceza Kanunu’nun 285. maddesi gereğince cezalandırılacaktır. 

SORUŞTURMA EVRESİ NE KADAR SÜRER?

 Soruşturma işlemlerinin ne kadar sürede tamamlanacağını ilişkin kanunda net bir düzenleme bulunmamaktadır.  Dolayısıyla savcı makul bir süre içerisinde soruşturma işlemleri tamamlamak ve karar vermek durumundadır.

Soruşturma evresinin ne kadar sürer  sorusunun cevabını etkileyen birden çok faktör bulunmaktadır.   Örnek olarak ; soruşturmaya konu fiilin yoğunluğu,  şüpheli sayısı,  delilerin yoğunluğu ve savcının iş yükü sayılabilecektir.

SORUŞTURMA EVRESİ SONUNDA NE OLUR ?

Soruşturma evresi boyunca yapılan bütün işlemler bir tutanağa bağlanmak zorundadır.  Bu soruşturmada yazılılık ilkesinin bir gereğidir.  Tutanak adli kolluk görevlisi, Cumhuriyet Savcısı ve Sulh Ceza Hakimi ile hazır bulunan zabıt katibi ve avukat tarafından imzalanacaktır.

 Soruşturma evresinde şüphelinin lehine ve aleyhine olan tüm deliller kolluk marifeti ile toplanır ve muhafaza altına alınır.  Muhafaza altına alınma işlemi de bittikten sonra Cumhuriyet Savcısı bu delilleri bir değerlendirmeye tabi tutar. (Soruşturma nedir?) Bu değerlendirme neticesinde Savcı suçun işlendiğine ilişkin yeterli şüpheye ulaşırsa şüpheli hakkında iddianame düzenler.   iddianamenin düzenlenmesine ilişkin yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Ancak yapılan inceleme neticesinde suçun işlendiğine dair yeterli şüphe ulaşmazsa kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verir.

Ayrıca belirtmemiz gerekir ki ihbar veya şikayet yoluyla suç şüphesinin varlığını öğrenen Cumhuriyet Savcısı ; herhangi bir araştırma yapmasına gerek olmaksızın fiilin suç oluşturmadığını ihbar ve şikayetin genel ve soyut nitelikte olduğunu anladığı durumlarda ; soruşturmaya yer olmadığına dair karar verir.  Aşağıda kovuşturmaya yer olmadığına dair karar ve soruşturmaya yer olmadığına dair karar ayrıntılı şekilde açıklanacaktır.

KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARAR (KYOK)

 Bu kararın uygulamadaki bir diğer adı da takipsizlik kararıdır. Yukarıda da açıklandığı üzere savcı en az basit derecede şüphe ile başlar. Soruşturma evresinde şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayıp Kovuşturmayı gerektirir bir durum olup olmadığını araştırmaktadır.  Savcının  soruşturma evresi sonunda toplanan delilleri değerlendirmeye tabi tuttuğunda ; kovuşturmaya gerektirir bir durum olmadığına  karar vermesi halinde KYOK  yani takipsizlik kararı verilecektir.

  kovuşturmaya yer olmadığına dair karar aşağıdaki durumlarda verilmektedir;

1. Soruşturma evresi sonunda toplanan delillerin değerlendirilmesi neticesinde suçun işlendiğine dair yeterli şüphenin oluşmaması halinde,
2. Yeterli suç şüphesi bulunmasına rağmen etkin pişmanlık veya şahsi cezasızlık sebebinin varlığı halinde,
3. Kovuşturma olanağının bulunmaması halinde,
4. Bu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmesi halinde,
5. Uzlaşma veya ön ödeme  hükümlerinin uygulanması halinde.

Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verme yetkisi  Cumhuriyet savcısına kamu davasını açmada takdir yetkisi başlıklı  Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. maddesi ile  verilmiştir.  Önceki ceza sistemimizde savcılar ; delilleri değerlendirmekten kaçınmakta ve  iddianame düzenlenmemesi gereken hallerde de düzenlemekteydi.  (Soruşturma nedir?) Ancak yeni kanunla iddianamenin iadesi kurumu mevcut olup ; delillerin toplanmaması dolayısıyla iddianamenin iadesi gerektiği düzenlenmiştir. Bu nedenle yeterli şüphe oluşturacak derecede delil  bulunmayan hallerde dava açılmaması ve masum kişilerin yıllarca sürecek yargılamalara maruz kalmasının önüne geçilmiştir. 

KYOK İTİRAZ

 Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 173. maddesi kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itiraz edilebileceğini düzenlemiştir. Bu maddeye göre savcı tarafından verilen takipsizlik kararına suçtan zarar gören;  kararı veren savcının görev yaptığı yargı çevresindeki ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki Sulh Ceza hakimliğine itiraz edecektir. Suçtan zarar gören bu itiraz dilekçesinde kamu davasının açılmasının gerektirecek olay ve delillere yer vermelidir. (Kyok itiraz)

Sulh Ceza Hakimi önüne gelen İtiraz dilekçesi doğrultusunda Cumhuriyet Savcısına soruşturmanın genişletilmesi yönünde talepte bulunabilecektir.  Bu doğrultuda Savcı eksik kaldığı düşünülen hususları tamamlamak üzere işlemler yapar.

 Sulh Ceza Hakiminin  kovuşturmaya yer olmadığına dair karara Kyok itirazitirazı kabul etmesi halinde Savcı iddianame düzenler.

Kovuşturmaya yer olmadığına dair karara ilişkin yapılan itirazın reddedilmesi halinde veya itirazın suresinde edilmemesi halinde artık aynı fiilden dolayı kamu davası açılamayacaktır.  Zira kovuşturmaya yer olmadığına dair karar kesinleşmiştir. Ancak  kovuşturmayı gerektirecek yeni bir delilin ortaya çıkması halinde Sulh Ceza Hakiminden talepte bulunulması ve hakimin kararı üzerine savcı iddianameyi düzenleyecektir.  Belirtmemiz gerekir ki Cumhuriyet Savcısı kendiliğinden yeni bir  delil ortaya çıktığı gerekçesiyle iddianame düzenleyemez.

SORUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARAR (SYOK)

Yukarıda kısaca değindiğimiz üzere ; Cumhuriyet savcısının ihbar veya şikayet ile öğrendiği suç şüphesi kimi zaman o denli soyut ve genel olur ki ; herhangi bir soruşturma yapılmasına yer olmadan bu husus anlaşılabilir.  (Soruşturma nedir?) Bu sebeple 25 Ağustos 2017 tarih ve 694 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 145. maddesi ile ; bu derecedeki “genel, soyut ve asılsız ihbarların”  kişiler açısından bir mağduriyet yaratmaması ve usul ekonomisi gereğince önüne geçilmeye çalışılmıştır.  Bu kararname ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nun “İhbar Ve Şikayet” başlıklı 158. maddesine 6 .fıkra eklenmiştir.  Bu fıkra aynen ;

“İhbar ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığına karar verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez. Soruşturma yapılmasına yer olmadığına dair karar, varsa ihbarda bulunana veya şikâyetçiye bildirilir ve bu karara karşı 173 üncü maddedeki usule göre itiraz edilebilir. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır. Bu fıkra uyarınca yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.”

Burada amaç soyut ve genel nitelikteki ihbar ve şikayetlerin kişiler üzerinde yarattığı mağduriyetin önüne geçmek ; usul ekonomisi gereğince gereksiz iş yükünü ortadan kaldırmaktır.   Kanun maddesinde de yer verildiği üzere ; kişilere bu aşamada şüpheli sıfatı verilmeyerek lekelenmeme hakkı gözetilmiştir. Ceza Kanunu sistematiğine eklenen bu kurum ile ; içeriği suç oluşturmayan soyut ve genel nitelikteki ihbar ve şikayetler için adeta bir ön eleme mekanizması kurulmuştur.

Belirtmemiz gerekir ki soruşturmaya yer olmadığına dair karar; yukarıda ayrıntılı olarak açıkladığımız kovuşturmaya yer olmadığına dair karar diğer bir adıyla takipsizlik kararından farklıdır   Zira takipsizlik kararında savcı,  yaptığı soruşturma işlemleri neticesinde elde ettiği delilleri değerlendirmiş ; bu değerlendirme sonucunda konuşturmayı gerektiren  yeterli şüpheye ulaşmamıştır.  Ancak soruşturmaya yer olmadığına dair kararı  veren savcı; herhangi bir soruşturma işlemi yapmaksızın ihbar veya şikayetin niteliği gereği soyut ve genel olması dolayısıyla bu kararı vermiştir. 

SORUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARARA İTİRAZ

 Bu kararda tıpkı takipsizlik kararı gibi suçtan zarar gören kişiye tebliğ edilmektedir.  Bu tebliğden itibaren 15 gün içerisinde suçtan zarar gören kişi ; soruşturmaya yer olmadığına dair karara itiraz edebilecektir.  itiraz  usulü  kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itiraz ile aynıdır.

SORUŞTURMA EVRESİNDE AVUKATIN ÖNEMİ

 Soruşturma evresinin her aşamasında avukat şüpheli ile görüşebilir; şüphelinin ifade veya sorgusuna katılabilir ve hukuki yardımda bulunabilir.  Avukatın bu hakkı engellenemez ve kısıtlanamaz. (Soruşturma nedir?)

 Aynı zamanda avukat soruşturma evresinde  dosyayı inceleyebilir ve  istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir.  Avukatın dosya içeriğini inceleme ve belgelerden örnek alma yetkisi; belirli hallerde savcının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabilecektir.

 Soruşturma evresinde şüpheli,  vekaletname aranmaksızın avukatı ile her zaman görüşebilmektedir.  Bu görüşmeler konuşulanları başkalarının duyamayacağı bir ortamda yapılacaktır.  Bunun yanı sıra şüphelinin avukatı ile yazışmaları denetime tabi tutulamaz.

 Soruşturma evresi ceza yargılamasına geçilmeden evvel tüm delillerin toplandığı oldukça önemli bir evredir.   Bu sebeple kişilerin mutlaka alanında uzman bir ceza avukatından hukuki yardım almaları gerekmektedir. Zira soruşturma evresinde verilen ifadeler ve toplanan deliller kovuşturma aşamasının  sonucuna büyük ölçüde belirlemektedir.   Örneğin bu evrede verilen yanlış bir ifade  kişinin ceza yargılaması neticesinde ceza almasına sebep olabilecektir.

Yine kovuşturmaya yer olmadığına veya soruşturmaya yer olmadığına dair kararlara ilişkin itiraz dilekçeleri de bir avukat tarafından hazırlanmalıdır.

Avukatlar , soruşturma dosyalarını CMK’nın 153. maddesi doğrultusunda inceleyebilirler. Yeni getirilen uygulama ile birlikte avukatın dosya inceleme talebi dilekçesini UYAP’tan sunma imkanı getirilmiştir. Bu kapsamda aşağıda örneğini paylaştığımız dilekçenin soruşturma dosyasına sunulması durumunda; dosya incelenebilmektedir.

AVUKATIN SORUŞTURMA DOSYASINI İNCELEME TALEBİ

İSTANBUL CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI’NA

SORUŞTURMA NO : 2022/ ….

MÜŞTEKİ : ……………..

VEKİLİ : Av. ……………………………..

KONU : Soruşturma dosyasını UYAP’tan inceleme talebi hakkındadır.

Yukarıda soruşturma numarası yazılı savcılığınız nezdindeki dosyayı müşteki vekili olarak UYAP üzerinden incelemeyi makamınızdan vekaleten arz ve talep ederim. 08.06.2022

AV. …………………………….

SIK SORULAN SORULAR