SERİ MUHAKEME USULÜ NEDİR ?

Kanun koyucu son yapılan düzenleme ile alternatif bir muhakeme usulü benimsedi. Bunun sebebi ceza mahkemelerinin iş yükü yoğunluğunun bir hayli fazla olmasıdır. Bu düzenleme ile amaç ceza mahkemelerinin nitelik olarak daha ağır suçlarla meşguliyetini sağlamaktır. Ayrıca daha az cezayı gerektiren suçlar için uzun süren yargılama sürecinin önüne geçmektir. Getirilen alternatif muhakeme usulü aşağıda kısaca bu şekilde bilgi verilecektir. Seri muhakeme usulünün her suç tipinde uygulanması söz konusu değildir. Aşağıda seri muhakeme usulüne, uygulama şartlarına ve usulüne ilişkin yönetmeliğine ilişkin ayrıntılı bilgi verilecektir.

Seri Muhakeme Usulüne Tabi Suçlar

Seri muhakeme usulüne tabi suçlar Ceza Muhakemeleri Kanunu‘nun 250. maddesinde belirtilmiş olup aşağıdaki gibidir;

• Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
• Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
• Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
• Gürültüye neden olma (madde 183),
• Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
• Mühür bozma (madde 203),
• Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
• Kumar oynanması için yer veya imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
• Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268),
• suçları.
• b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13
• üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü
• fıkralarında belirtilen suçlar.
• c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında
• belirtilen suç.
• d) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları
• Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.
• e) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının
• (1) numaralı bendinde belirtilen suç.

Belirtmemiz gerekir ki; seri muhakeme usulü kanun koyucu tarafından kanunun 250. Maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemeden de anlaşılacağı üzere ; seri muhakeme usulüne tabi olan suçlar nitelik olarak daha hafif suçlardır. Ayrıca gerektirdiği ceza olarak da daha az ceza gerektiren suçlardır.

Bu sebeple kanun koyucu bu suç tipleri için mahkemeler üzerindeki uzun yargılama yapma yükünü alarak diğer yargılamalara daha çok önem ve vakit verilmesine yardımcı olmuştur.

Seri Muhakeme Usulü Nedir?

Kanun koyucu bu muhakeme usulünün nasıl uygulanacağını kanun ve kanunu destekleyen seri muhakeme usulü yönetmeliği ile belirlemiştir. Yukarıda sayılan suç tiplerinde bu muhakeme usulünün uygulanmasının ön şartı bu suç hakkında soruşturma aşamasında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının bulunmamasıdır. Bu noktada eğer suç hakkında kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilecekse seri muhakeme usulüne geçilmemelidir. Ayrıca yine soruşturma evresinde kovuşturmaya veya soruşturmaya yer olmadığına dair karar verilecekse ; bu usulün uygulanması mümkün olmayacaktır.

Seri muhakeme usulüne tabi suçlardan biri hakkında soruşturma işlemleri başladığında ve suçun kovuşturulması gündeme geldiğinde ; Cumhuriyet Savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi bu muhakeme yöntemi hakkında bilgilendirir. Bu bilgilendirmenin şüpheliyi aydınlatacak nitelikte olması çok önemlidir. Bu noktada belirtmemiz gerekir ki uygulamada bilgilendirmenin kolluk tarafından da yapılabiliyor olması çokça eleştirilmekte ve bu bilgilendirmenin savcı tarafından yapılması gerektiğine dikkat çekilmektedir. Ayrıca belirtmemiz gerekir ki şüpheli de seri muhakeme usulünün uygulanmasını Savcıdan talep eder.

Cumhuriyet savcısı, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 61. Maddesinin birinci fıkrasında belirtilen hususları göz önünde bulundurarak cezayı, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit eder, temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak kaydıyla yaptırımı belirler. Belirlenen hapis cezası şartları taşıması halinde savcı, seçenek yaptırımlara çevirir veya erteler. Ayrıca bu durum güvenlik tedbirlerinin uygulanmasına engel teşkil etmeyeceğinden güvenlik tedbirine de hükmeder.

Belirtmemiz gerekir ki şüpheli tüm bu aşamalarda seri muhakeme usulünün uygulanmasından vazgeçme hakkına sahiptir. Ancak aşağıda belirteceğimiz mahkeme tarafından hüküm kurulması aşamasından sonra seri muhakeme usulünden vazgeçilmesi söz konusu olamaz.

Seri Muhakeme Usulü Tutanakları

Aşağıdaki tutanaklar seri muhakeme usulünde mutlaka tutulmalıdır ;

• Bilgilendirme tutanağı; Bu tutanak kolluk veya Cumhuriyet Savcısı tarafından şüphelinin seri muhakeme hususunda bilgilendirildiğine dair bir tutanaktır.
• Kabul tutanağı ; şüphelinin seri muhakeme usulünü kabul etmesi halinde tutulan tutanaktır.
• İnceleme tutanağı ; savcı tarafından dosyanın mahkemeye tevdii edilmesi halinde mahkemenin tuttuğu tutanaktır.

Seri Muhakeme Usulünde Karar

Savcı tüm bu aşamaları tamamladıktan sonra şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak mahkemeden talep eder. Talep yazısında bulunması gerekenler aşağıdaki şekildedir;

• a) Şüphelinin kimliği ve müdafii,
• b) Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
• c) İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
• d) İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
• e) Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
• f) İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti, g)Üçüncü fıkrada belirtilen şartların gerçekleştiği,
• h) Belirlenen yaptırım ile beşinci ve altıncı fıkra uygulanmış ise bunlara ilişkin hususlar ve güvenlik tedbirleri.

Mahkeme şüpheliyi müdafi huzurunda dinler. Bu durum kanun gereği bir zorunlu müdafilik halidir ve mutlaka müdafin hazır bulunması gerekmektedir. Bu sebeple bir ceza avukatından destek alınması elzemdir. Akabinde mahkeme şekil şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediğini ve/veya eylemin seri muhakemeye konu olup olmadığını denetler. Eğer tüm şartlar sağlanıyorsa talep doğrultusunda hüküm kurar, talebin dışına çıkamaz. Ancak gerekli şartlar yoksa; yargılama yapmak üzere mahkeme savcıya talebi iade eder. Bu noktada belirtmemiz gerekir ki mahkeme, suçun mahiyeti gereği seri muhakeme usulünün uygulanmayacağına kanaat ederse dosyayı savcıya iade etmelidir. Burada kendi belirlediği suç tipi üzerinden yeni bir nitelendirme yapamaz.

Mahkeme seri muhakemenin uygulanmasını yerinde görmez ve soruşturma genel koşullara göre devam ederse veya başka bir sebeple seri muhakeme tamamlanamazsa bu süreçteki beyan ve diğer hususlar delil olarak kullanılamaz.

Seri Muhakeme Usulünde Görevli Mahkeme

Savcının seri muhakeme usulüne ilişkin yazılı talebini yönelttiği görevli mahkeme Asliye ceza Mahkemesidir.

Seri Muhakeme Usulünün Uygulanamayacağı Haller

Kanuna göre seri muhakeme usulü;

• Sağır, dilsizlik, yaş küçüklüğü veya akıl hastalığı hallerinde,
• Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması ,
• Ön ödeme veya uzlaştırma kapsamında olan suçlar,

hallerinde uygulanamaz.

Birden Fazla Şüpheli Olması

Dosya kapsamında birden fazla şüpheli varsa bu usulün uygulanabilmesi için şüphelilerin tamamının kabul etmesi gerekir. Şüphelilerden biri dahi seri muhakeme usulünü kabul etmezse; seri muhakeme usulü uygulanmayacaktır.

Karar İstinaf Edilebilir Mi?

Kanun seri muhakeme usulü doğrultusunda verilen karara karşı itiraz yolunu düzenlemiştir. Bu kararın istinaf edilmesi mümkün değildir. İtiraz Cumhuriyet Savcısı veya şüpheli tarafından, kararı veren mahkemeye 7 gün içerisinde yapılmaktadır. Mahkeme itirazı haklı görebilir ve kararını düzeltebilir. Ancak itirazı haklı görmezse dosyayı itirazla birlikte itirazı incelemeye yetkili mahkemeye 3 gün içerisinde gönderir.

Seri Muhakeme Usulünün Yürürlük Tarihi

Seri muhakeme usulü 01/01/2020 tarihi itibarıyla uygulanır. Bu tarih itibarıyla kovuşturma işlemlerine başlanmış dosyalarda bu muhakeme usulü uygulanmaz. Yine karara çıkmış veya kesinleşmiş dosyalarda; seri muhakeme usulünün uygulanması mümkün değildir.

Daha faza bilgi almak için bizi arayabilir veya e-mail yoluyla bizimle iletişime geçebilirsiniz. Ceza hukukundaki diğer makalelerimize ise buradan ulaşabilirsiniz. Seri muhakeme usulü yönetmeliğine ise bu link üzerinden ulaşabilirsiniz. (seri muhakeme usulü yönetmeliği)

SIK SORULAN SORULAR: