İçindekiler
Bu yazımızda şerh kelimesi ve hukukta şerh kavramları üzerinde duracağız.
Şerh Nedir?
Şerh, Arapça kökenli bir kelime olup “açıklamak, izah etmek” anlamlarına gelir. Hukukta ise şerh, bir kanun metninin, yasal düzenlemenin veya mahkeme kararının anlamını ve kapsamını açıklamak, yorumlamak ve aydınlatmak amacıyla yapılan bir faaliyete verilen isimdir. Şerh, kanun koyucunun veya mahkemenin niyetini ve amacını anlamak, metnin belirsiz veya karmaşık kısımlarını açıklığa kavuşturmak ve metnin uygulanmasını kolaylaştırmak için kullanılır.
Şerh, kanun koyucu tarafından resmi olarak yapılabildiği gibi, doktrin ve yargı tarafından da yapılabilir. Kanun koyucu tarafından yapılan şerhe “otantik şerh” denir. Otantik şerh, kanun metninin kendisinde yer alan ve kanun koyucunun kanunla neyi amaçladığını açıklayan ifadelerdir. Doktrin tarafından yapılan şerhe ise “bilimsel şerh” denir. Bilimsel şerh, hukukçular tarafından yapılan ve kanun metninin anlamı ve kapsamı hakkında farklı görüşler içeren yorumlardır. Yargı tarafından yapılan şerhe ise “yargısal şerh” denir. Yargısal şerh, mahkeme kararlarında yer alan ve kanun metninin nasıl yorumlanması gerektiğine dair yargının görüşlerini içeren açıklamalardır.
Hukukta Şerh Ne Demek?
Hukukta şerh, geniş bir yelpazeyi kapsayan birçok konuyu ele alabilir. Şerhin konusu olabilecek bazı önemli başlıklar şunlardır:
- Kanun metninin anlamı ve kapsamı: Şerh, kanun metninde yer alan kelimelerin ve ifadelerin ne anlama geldiğini, metnin hangi durumları kapsadığını ve hangi durumları kapsamadığını açıklar.
- Kanun koyucunun niyeti ve amacı: Şerh, kanun koyucunun kanunla neyi amaçladığını, kanun metninin hangi sorunu çözmeyi amaçladığını ve kanun koyucunun hangi değerleri gözettiğini anlamaya yardımcı olur.
- Kanun metninin belirsiz veya karmaşık kısımları: Şerh, kanun metninde yer alan belirsiz veya karmaşık kısımları açıklığa kavuşturur ve metnin nasıl yorumlanması gerektiğine dair yol gösterir.
- Kanun metninin farklı yorumları: Şerh, kanun metninin farklı yorumlarını ele alır ve bu farklı yorumların artılarını ve eksilerini değerlendirir.
- Yasal düzenlemelerin ve mahkeme kararlarının uygulanması: Şerh, yasal düzenlemelerin ve mahkeme kararlarının nasıl uygulanması gerektiğine dair rehberlik sunar.
Şerh Yöntemleri
Şerh yapmak için kullanılan çeşitli yöntemler vardır. En yaygın kullanılan şerh yöntemlerinden bazıları şunlardır:
- Kelime ve İfade Tahlili: Bu yöntemde, kanun metninde yer alan kelimelerin ve ifadelerin etimolojik kökenleri, dilbilgisi kuralları ve metnin bağlamı dikkate alınarak incelenir.
- Kanun Koyucunun Niyetini Araştırma: Bu yöntemde, kanun koyucunun kanunla neyi amaçladığını anlamak için kanun tasarılarının gerekçeleri, komisyon tutanakları ve kanunla ilgili yapılan tartışmalar gibi kaynaklar incelenir.
- Benzer Kanun Metinlerini Karşılaştırma: Bu yöntemde, şerh konusu olan kanun metni ile benzer konularda düzenlemeler içeren diğer kanun metinleri karşılaştırılır.
- Doktrin ve Yargı Görüşlerini İnceleme: Bu yöntemde, şerh konusu olan kanun metni ile ilgili doktrin ve yargı tarafından yapılan yorumlar ve değerlendirmeler incelenir.
- Amaca Uygun Yorum: Bu yöntemde, kanun metninin amacı ve kanun koyucunun hangi değerleri gözettiği dikkate alınarak metin yorumlanır.
Şerhin Önemi
Şerh, hukukun işleyişi ve uygulanması için oldukça önemlidir. Şerhin sağladığı faydalardan bazıları şunlardır:
- Hukukun belirliliğini ve öngörülebilirliğini sağlar: Şerh, kanun metninin anlam
- Hukukun adil ve tutarlı bir şekilde uygulanmasına yardımcı olur: Şerh, kanun metninin farklı yorumlanma ihtimallerini göz önünde bulundurarak metnin adil ve tutarlı bir şekilde uygulanmasına yardımcı olur.
- Hukukun gelişmesine katkıda bulunur: Şerh, kanun metninin anlamı ve kapsamı hakkında yapılan tartışmalar ve yorumlar aracılığıyla hukukun gelişmesine katkıda bulunur.
- Hukukun karmaşıklığını basitleştirir: Şerh, kanun metninin karmaşık kısımlarını açıklığa kavuşturarak ve metnin nasıl yorumlanması gerektiğine dair yol göstererek hukukun karmaşıklığını basitleştirir.
- Hukuki uyuşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur: Şerh, kanun metninin anlamı ve kapsamı hakkında netlik sağlayarak ve farklı yorumlanma ihtimallerini göz önünde bulundurarak hukuki uyuşmazlıkların önlenmesine yardımcı olur.
Sonuç
Şerh, hukukun işleyişi ve uygulanması için oldukça önemli bir araçtır. Şerh sayesinde kanun metninin anlamı ve kapsamı daha net bir şekilde anlaşılır, hukukun adil ve tutarlı bir şekilde uygulanması sağlanır ve hukukun gelişmesine katkıda bulunulur. Bu nedenle, hukukun etkin ve adil bir şekilde işlemesi için şerhin önemi yadsınamaz.
Örnekler
Şerhin önemini daha iyi anlamak için bazı örnekler vermek faydalı olacaktır:
- Türk Ceza Kanunu’nunda kasten öldürme suçu düzenlemektedir. Bu maddeye göre, “Haklı bir sebepten dolayı başkasını öldüren kişi, beş yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” Bu maddedeki “haklı sebep” kavramı oldukça geniş bir kavramdır ve farklı yorumlara açıktır. Bu nedenle, bu maddeyi yorumlarken ve uygulamalıyken Yargıtay’ın içtihatları ve hukukçuların yaptıkları şerhler oldukça önemlidir.
- Vergi Kanunu’nda yer alan bazı maddeler oldukça karmaşık ve belirsiz olabilir. Bu nedenle, bu maddeleri yorumlamak ve uygulamak için Maliye Bakanlığı’nın genel tebliğleri ve Vergi Dairesi Başkanlığı’nın görüş yazıları gibi şerhler oldukça önemlidir.
Ek Bilgiler
- Şerh, yalnızca kanun metinleri için değil, yasal düzenlemeler ve mahkeme kararları için de yapılabilir.
- Şerh, yazılı veya sözlü olarak yapılabilir.
- Şerh, resmi veya gayri resmi olabilir.
- Şerh, doktrin ve yargı tarafından farklı şekillerde yapılabilir.
BENZER KONULAR : kamulaştırma nedir , trampa nedir ,
