RÜŞVET SUÇU (TCK 252)

Rüşvet Suçu ( TCK 252) ; kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlar başlıklı kısımda düzenlenmiştir. Rüşvet suçu ; rüşvet veren gerçek kişi ile rüşvet alan kamu görevlisinin işlediği birden çok failli bulunan kamu idaresinin güvenilirliğine karşı işlenen bir karşılaşma suçudur. Bu suçun karşılaşma suçu olmasının sebebi suçu hem rüşvet alanın hem rüşvet verenin işlemesidir. TCK 252 yalnızca kast ile işlenmektedir. Bu suçun taksirli hali kanun koyucu tarafından düzenlenmemiştir.

RÜŞVET SUÇU KORUNAN HUKUKİ DEĞER

Rüşvet suçunda korunan hukuki değer kişilerin kamu idaresine olan güvenidir. Kamu görevlisinin içerisinde bulunduğu idareye karşı göstermekle yükümlü olduğu sadakate aykırı şekilde davranması müeyyide altına alınmak istenmiştir.

RÜŞVET SUÇU ŞİKAYETE BAĞLI MIDIR ?

Bu suç tipi soruşturulması şikayete bağlı suçlar arasında değildir. Dolayısıyla savcılık suçun varlığını öğrenir öğrenmez re’sen harekete geçer. Bu suç için dava zamanaşımı süresi ise 15 yıl olarak düzenlenmiştir.

RÜŞVET ANLAŞMASI NEDİR ?

TCK madde 252/3 ‘ e göre “rüşvet konusunda anlaşmaya varılması durumunda ; suç tamamlanmış gibi ceza verilir” denilerek rüşvet anlaşması tanımı da yapılmıştır. Belirtmemiz gerekir ki TCK 252’nin ortaya çıkması için her iki tarafın da yani ; hem rüşvet alanın hem de rüşvet vereninin rüşvet hususunda anlaşmaya varmaları gerekmektedir. Rüşvet teklifinin kimden geldiğinin bir önemi yoktur. Önemli olan bu teklifin kabul edilmesidir. Bu suç bir teşebbüs suçu olup ; anlaşmaya varmasıyla beraber suç tamamlanmıştır gibi hüküm ifade etmektedir. Dolayısıyla rüşvet anlaşmasının yapılması ile TCK 252 meydana gelecektir. Bu nedenle bu suça gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanamaz. Ancak suç tamamlandıktan sonra TCK madde 254 ‘e göre etkin pişmanlık hükümleri uygulama alanı bulur.

Kamu görevlisinin rüşvet teklifinde bulunması ancak bunun kişi tarafından reddetmesi ya da kişinin kamu görevlisine menfaat temini konusunda teklif veya vaatte bulunması fakat bunun kamu görevlisi tarafından reddedilmesi hâllerinde fail hakkında, birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre verilecek cezada yarı oranında indirim yapılır.

RÜŞVET SUÇUNDA HAKSIZ YARAR SAĞLAMA

Belirtmemiz gerekir ki hem rüşvet alma hem de rüşvet verme suçu açısından; kişilere karşı haksız bir menfaat sağlaması ya da bu menfaati vaat etmiş olması şartı vardır. Bu haksız menfaat hukuki olmayan bir işle ilgili olmak zorundadır. Şahıslara karşı haksız yararın sağlanması çeşitli hallerde olabilmektedir. Doğrudan maddi değer şeklinde olabileceği gibi kişilere karşı bir fayda sağlanması biçiminde de olabilmektedir. Örnek olarak bir savcının suç delilini ortadan kaldırmasına karşılık eşine bir iş ayarlanması verilebilecektir.

TCK 252 – FİİL

Bu suç ile ilgili suç olarak düzenlenen fiil kamu görevlisinin ; görevini yerinde getirmesi ile ilgili bir işi yapması veya yapmaması için fayda sağlamasıdır.

a)Görevin ifası ile alakalı işten anlaşılması gereken ; kamu görevlisinin sadece mevcut görevi ile alakalı konularda rüşvet suçu işleyebileceğidir. Kamu görevlisinin fayda sağlaması görevi ile alakalı olan belirli bir işle ilgili olmalıdır.

b)Çok failli bir suç olan rüşvet suçunda; rüşvet veren fail açısından suç olarak düzenlenen fiil rüşvet vermedir. Rüşvet teklifi hali hazırda yetkili bir kamu görevlisine yapılmış olmak zorundadır. “ Müsadere edilmesi gereken tabancanın müsadere edilmemesi için rüşvet teklif edilmiş olması” rüşvet vermeye örnek olarak sayılabilir.

c)Rüşvet alma rüşvet alan fail bakımından suç olarak düzenlenen fiil “rüşvet almaktır”. Rüşvet anlaşması ile suç sübut bulur. Kamu görevlisi ; rüşvet teklif eden kişiyi yakalatmak için anlaşmış gibi davranıyorsa kamu görevlisi yönünden suç ortaya çıkmaz.

RÜŞVET SUÇUNDA FAİLLER

Kamu görevlisi kamusal faaliyetin idaresini ; atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak üstlenen kişidir. Avukat mesleği ile ilgili iş yaparken kamu görevlisi kabul edilmektedir. Rüşvet alma failine göre özgü suçlar arasındadır. Yani faili özel bir sıfata sahip ( kamu görevlisi) olmak zorundadır. Bunun yanında Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu kurum ya da kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler, kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının bünyesinde faaliyet icra eden vakıflar, kamu yararına çalışan dernekler ,kooperatifler, halka açık anonim şirketler, adına hareket eden kişilere, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın, görevlerinin yerine getirilmesiyle alakalı bir işin yapılması veya yapılmaması amacıyla doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, menfaat temin, teklif veya vaat edilmesi; bu kişiler tarafından talep ya da kabul edilmesi; bunlara aracılık edilmesi; bu ilişki dolayısıyla bir başkasına menfaat temin edilmesi halinde de uygulama alanı bulur.

Kişinin rüşvet aldığı sırada kamu görevlisi olması TCK 252 oluşması açısından yeterlidir. Bunun yanında kamu görevlisinin bu suçu işleyebilmesi için görev kapsamında olan bir şeyi yapıp yapmamayı vaat etmesi gerekir. Zira kamu görevlisinin görev alanında değil ise bu suç ortaya çıkmaz.

Rüşvet kabul eden kamu görevlisi ; dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.

Kamu görevlisinin rüşvet talebinde bulunması ve fakat bunun kişi tarafından reddedilmesi halinde; fail iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.

Rüşvet alan ya da talepte bulunan veya bu hususta anlaşmaya varan kişinin; yargı görevi yapan, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması durumunda, verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılmaktadır.

RÜŞVET SUÇU DAHA AĞIR CEZAYI GEREKTİREN NİTELİKLİ HALLER

Daha ağır cezayı gerektiren nitelikli haller ;

• Suçun yargı görevi gören, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması durumunda, ceza üçte birden yarısına kadar artırılmaktadır. Burada yargı görevi yapan tabirinden ; yüksek mahkemeler ve adli , idari ve askeri mahkemeler üye ve hakimleri ile cumhuriyet savcısı ve avukatlar anlaşılmaktadır.
• Suçun trafik suç ve ceza tutanaklarını tanzim ile görevli olanlar tarafından işlenmesi durumu.

RÜŞVET VERME SUÇU

Bu suç tipi özgü suç niteliğinde olmayıp ve herkes tarafından işlenebilen bir suçtur. Rüşvet verme suçu doğrudan ya da dolaylı olarak işlenebilmektedir. Ayrıca bu suçta haksız yarar sağlanmalıdır ya da sağlanacağı vaat edilmiş olmalıdır. Bu noktada yasaklanan fiil menfaat sağlamadır.

Kanun bu suçun cezasını dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası olarak düzenlemiştir.

Kişinin kamu görevlisine menfaat sağlama konusunda teklif veya vaatte bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından kabul edilmemesi durumunda fail hakkında iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası verilmektedir.

 TCK 252 MAĞDUR

Bu suçun mağduru toplumu oluşturan herkestir. Devlet ise bu suçtan zarar gören konumundadır.

RÜŞVETE ARACILIK ETME SUÇU

TCK madde 252/5 uyarınca bu suça aracılık etme şu hallerde meydana gelir :

• Rüşvet teklif ya da talebinin karşı tarafa iletilmesi,
• Rüşvet anlaşmasının kurulması,
• Rüşvetin sağlanması hususlarında aracılık edilmesi.

Bu suça aracılık eden kişi kamu görevlisi olup olmadığına dikkat edilmeksizin müşterek fail olarak cezalandırılmaktadır . Kanun rüşvete aracılık etme suçunun cezasını dört yıldan on iki yıl kadar hapis cezası olarak düzenlemiştir.

RÜŞVET SUÇUNDA TEŞEBBÜS

Bu suça teşebbüs , kanunda teşebbüse ilişkin genel hükümden ayrılarak hususi olarak düzenleme konusu yapılmıştır. Buna göre bu suça teşebbüs şu hallerde olabilmektedir ;

•  Kamu görevlisinin rüşvet teklifinde bulunması ve fakat bunun şahıs tarafından kabul edilmemesi.
• Kişinin kamu görevlisine menfaat sağlanması konusunda teklif veya vaatte bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından reddedilmesi.

Belirtmemiz gerekir ki bu suça teşebbüs halinde ceza kanun koyucu iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası olarak düzenlemiştir.

RÜŞVET SUÇUNA İŞTİRAK

Kanuna göre TCK 252 ‘de iştirak olabilmektedir. Zira kamu görevlisi menfaati elde edene kadar suç tamamlanmamıştır; menfaat sağlanana kadar diğer kişiler suça iştirak edilebilmektedir. Bu suç karşılaşma suçu olup birden fazla faili olan bir suçtur. Hem rüşvet alan hem de veren suçun faili olarak ceza almaktadır.

RÜŞVET SUÇUNDA İÇTİMA

Bu suçun nedenini oluşturan ve rüşvet sebebi ile yapılan ya da yapılamayan iş ayrı bir suç teşkil ediyorsa ise ve bu suç rüşvet almanın temel ya da nitelikli unsuru değil ise her iki suçtan ayrı ayrı ceza verilmektedir.

Resmi belgede sahtecilik için rüşvet alan kamu görevlisi , resmi belgede sahtecilik suçunu işler ise de her iki suçtan ayrı ayrı cezaya hükmedilmektedir.

Bu suçun farklı zamanlarda bir suç işleme kararının icrasında oluşması durumunda ise zincirleme suç hükümleri uygulanacaktır. 

MENFAAT SAĞLANAN ÜÇÜNCÜ KİŞİ YA DA TÜZEL KİŞİNİN RÜŞVET SUÇUNDA KONUMU

Tüzel kişi bir çok kişinin veya malın topluluğundan doğan ve tek bir kişi kabul edilen yapıdır. Dernek , vakıf , şirket , kooperatif vb. kurumlar tüzel kişi olarak vasıflandırılmaktadır. Rüşvet ilişkisinde dolaylı olarak kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi veya tüzel kişinin menfaati kabul eden yetkilisi ; kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına dikkate alınmaksızın, müşterek fail olarak ceza almaktadır. Dolaylı menfaat sağlayan üçüncü şahıs ya da tüzel kişi yetkilisi ; dört yıldan on iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmaktadır.

RÜŞVET SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK ( TCK M. 254)

Etkin pişmanlık suçun sona ermesinden sonra kişinin suçtan dolayı pişman olması ve suçun sonuçlarını ortadan kaldırılması durumunda oluşan bir ceza indirim nedenidir.

Rüşvet alan şahsın, keyfiyet resmi makamlarca öğrenilmeden önce rüşvet konusu şeyi soruşturmaya yetkili makamlara aynen teslim etmesi durumunda ; hakkında bu suç sebebiyle cezaya hükmolunmamaktadır. Rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce ; durumu yetkili makamlara bildirmesi halinde de hakkında bu TCK 252 dolayı cezaya hükmolunmaz.

Bunun yanında belirtmemiz gerekir ki; rüşvet veren veya bu hususta kamu görevlisiyle anlaşmaya varan şahsın; bu hal resmi makamlarca öğrenilmeden evvel, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları bilgilendirmesi halinde, hakkında TCK 252 sebebiyle cezaya hükmolunmaz.

Bu suça iştirak eden diğer şahısların, durum resmi makamlarca öğrenilmeden evvel, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamlara bilgi vermesi durumunda, hakkında bu suç sebebiyle ceza verilmez.

Bu maddedeki düzenlemeler, yabancı kamu görevlilerine rüşvet vermiş kişiler açısından uygulama alanı bulamamaktadır.

Daha fazla bilgi almak için bize whatsapp ve diğer iletişim kanallarından ulaşabilirsiniz. Ceza Hukuku ile ilgili diğer makalelerimize ise buradan ulaşabilirsiniz.

RÜŞVET SUÇU İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

“Oluş ve kabule göre infaz koruma memuru olan sanığın kendisine ait cep telefonu ile hükümlülerden T’yi ailesiyle görüştürmek suretiyle karşılığında para almak; yine hükümlüler tarafından sonradan cezaevine sokulan cep telefonunun mevcudiyetini öğrendikten sonra da durumu idare etmesi ve herhangi bir işlem yapmaması için vaad edilen parayı almak şeklindeki eylemleri TCK’nın 212/2. maddesinde yazılı nitelikli rüşvet suçunu oluşturmaktadır.” (5. CD. 22.12.2004, 8850/8818)

“Sanığın kaçak olarak kişilerin ülkeye girişine göz yumulması karşılığında görevlilere para teklifinin, memurlarca kabul edilmemesi şeklindeki oluşu karşısında, taraflar arasında rüşvet anlaşmasının gerçekleşmemesi nedeniyle 5237 Sayılı Yasanın 252. maddesine göre rüşvete teşebbüs vasfında bulunduğu ve lehe olan yasanın belirlenmesinde buna göre değerlendirme yapılması gerektiği dikkate alınmalıdır.” (5. CD. 23.03.2006, 1978/2266).

SIK SORULAN SORULAR