İçindekiler
Mülkiyet hakkı, kişinin taşınır veya taşınmaz eşya üzerinde kullanma, yararlanma, başkasına devretme, biçimini değiştirme, tasarrufta bulunma gibi birçok hakkı kapsayan oldukça geniş çerçeveleri bulunan bir haktır. Bu hak anayasa ile tanınmıştır ve diğer kanunlarla koruma altına alınmıştır. Mülkiyet hakkı çoğu zaman bireysel olarak kullanılmakta ise de çoklu olarak kullanıldığı toplu mülkiyet durumları da sıkça karşımıza çıkmaktadır. Toplu olarak mülkiyet hakkının kullanılması elbirliği ve paylı mülkiyet hallerinde karşımıza çıkar. Yazımızın konusu olan ortaklığın giderilmesi davası diğer bir adıyla izale – i şuyu davası toplu mülkiyetten bireysel mülkiyete geçmeyi sağlayan bir hukuki yoldur. Bu yazımızda genel olarak izale-i şuyu davası, muhdesatın aidiyeti, aynen taksim şartları, ortaklığın giderilmesi davası harç konularını incleyeceğiz.
Toplu mülkiyet ile malik bulunulan eşya üzerinde bireysel mülkiyete geçmek isteyen paydaş veya elbirliği malik ortaklığın giderilmesi davasını açarak amacına ulaşabilmektedir. Bu davada mahkeme iki şekilde hüküm kurarak ortaklığın giderilmesini sağlayabilecektir. Mahkeme ya aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verecek ya da taşınır veya taşınmaz malın satışını yapıp bedel üzerinde paylaştırma yapacaktır.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI NASIL AÇILIR ?
Toplu mülkiyet halinden bireysel mülkiyete geçmeyi talep eden paydaş veya elbirliği ile malik kimse diğer maliklerle bu hususta bir anlaşmaya varamamışsa artık ortaklığın giderilmesi (izale- i şuyu ) davası açmak durumundadır. Bu dava bireysel mülkiyete geçmek isteyen malik tarafından, diğer tüm paydaş maliklere karşı yöneltilmektedir. Burada davanın tüm paydaşlara karşı yöneltilmesi zorunluluk arz etmektedir. Eğer paydaş ölmüşse mirasçıların tamamı davaya dahil edilmelidir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI NASIL AÇILIR ?
- Toplu mülkiyetten bireysel mülkiyete geçmek isteyen bir paydaş olmalıdır.
Paydaşlardan biri toplu mülkiyetten bireysel mülkiyete geçmeyi talep etmelidir. Ancak bu hususta paydaşlar arasında anlaşma sağlanamamış olmalıdır.
- Bireysel mülkiyete geçmek isteyen paydaş diğer paydaşlara karşı dava açmalıdır.
Anlaşma sağlanamadığı için bireysel mülkiyete geçmek isteyen paydaş diğer paydaşlara karşı dava yöneltmelidir. Bu dava da yazımızın konusu olan ortaklığın giderilmesi davasıdır.
- Ortaklığın giderilmesi davası tüm paydaşlara karşı yöneltilmelidir.
Bireysel mülkiyete geçmek isteyen paydaş ortaklığın giderilmesi davasını tüm diğer paydaşlara karşı yöneltilmelidir.
- Eğer bir paydaş ölmüşse, mirasçıları da dava sürecine dahil edilmelidir.
Davayı açan malik, ölen paydaşın mirasçılarını da davaya dahil etmelidir. Bu şekilde, mirasçılar da ortaklığın sona erdirilmesi talebine karşı savunma yapma imkanına sahip olurlar.
İZALE – İ ŞUYU DAVASI GÖREVLİ MAHKEME
Ortaklığın giderilmesi diğer bir adıyla izale – i şuyu davası görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkeme’sidir. İzale – i şuyu davası için yetkili mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Zira bu dava taşınmazın aynına ilişkin bir davadır. Bu sebeple Hukuk Muhakemeleri Kanunu gereği taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi kesin yetkili mahkemedir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI HARÇ
Uygulamada bu konu ile ilgili tarafımıza en sık yöneltilen soru ortaklığın giderilmesi davası harç ne kadardır sorusudur. Ortaklığın giderilmesi davası harç ve masraf ödemesi davanın en başında ; davası paydaş tarafından peşin olarak yapılmaktadır. Dava neticelenince yapılan bu harç masraf ödemesi paydaşların payı oranında her bir paydaşa yükletilmektedir. Ortaklığın giderilmesi davası harç ve masrafın tek bir paydaş üzerinde bırakılmamasının sebebi bu davanın bir kazananı yahut kaybedeninin olmamasıdır. Bu davada verilen karardan tüm paydaşlar aynı şekilde etkilendiğinden ; dava açılırken yatırılan harç ve masraftan da tüm paydaşlar sorumlu tutulmuştur.
İZALE-İ ŞUYU AYEN TAKSİM ŞARTLARI
Yukarıda da belirttiğimiz üzere ortaklığın giderilmesi davası neticesinde hakim iki türlü karar verebilecektir. Bu kararlardan ilki dava konusu malın aynen taksimi, paylaştırılmasıdır. Ancak ortaklığın giderilmesi davasında aynen taksim şartları mevcuttur. Yalnızca bu şartların sağlanması halinde aynen taksim yapılabilmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 699. maddesi ortaklığın giderilmesi davasında taraflar paylaştırma yolu üzerinde anlaşamazsa, mahkemenin somut olayın şartlarına göre aynen taksime veya satış suretiyle bedel üzerinde taksime karar vereceğini düzenlemektedir.
Paydaşlardan birinin talep etmesi halinde aynen taksim şartları da mevcutsa dava konu malin aynen taksimine karar verilecektir. Yine TMK’ nın 699. maddesi hakimin malın aynen bölünerek paylaştırılması yönünde verdiği karar neticesinde ; bölünen payların birbirine denk düşmemesi halinde ; eksik değerdeki paya bedel (para) eklenerek bu durumun giderileceğini belirtmiştir. Bu bedel de diğer paydaşlardan payları oranında alınacaktır.
Belirtmemiz gerekir ki ortaklığın giderilmesi davasında aynen taksim yapılabilmesi için diğer aynen taksim şartları da mevcut olmalıdır. Örneğin aynen taksimi talep edilen taşınmaz yapısı, yüz ölçümü, pay ve paydaş sayısı bakımından aynen taksime elverişli olmalıdır. Özellikle taşınmaz bir tarım arazisi ise tarım arazilerinin bölünmesi hakkındaki mevzuat hükümleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca bölünüp bölünemeyeceği değerlendirilmelidir. Yine taşınmaz üzerinde kat mülkiyeti tesisi mümkün ise mutlaka bunun araştırması yapılmalıdır ve mümkünse kat mülkiyetine geçilmelidir.
Son olarak belirtmemiz gerekir ki aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilmesi için aynen taksimin taşınmaz üzerinde ciddi değer kayıplarına sebebiyet vermemesi gerekir. Eğer taşınmazın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine imkan yoksa satış suretiyle taksime geçilmelidir.
Ortaklığın giderilmesi davası için aynen taksim şartlarını kısaca sayacak olursa ;
- Paydaşlardan biri talep etmeli,
- Taşınmaz aynen taksime uygun olmalı,
- Bölünen paylar denk olmalıdır, denklik yoksa eksik kalan paya bedel eklenmelidir,
- Aynen taksim taşınmazsa önemli değer kayıplarına sebep olamamalı,
- Pay ve paydaş sayısı aynen taksime uygun olmalıdır.
İZALE – İ ŞUYU SATIŞ USULÜ
Taşınmazın aynen taksimi mümkün olmazsa satış suretiyle ortaklığın giderilmesi gündeme gelir. Burada taşınmazın satışı; satış memurluğu yahut icra dairesi tarafından açık artırma suretiyle yapılmaktadır. Bu açık artırma herkese açık bir şekilde yapılı ancak satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi de mümkündür. Bunun için bütün paydaşların rızasına aranır.
MUHDESATIN AİDİYETİ DAVASI
Muhdesat , bir taşınmaz üzerinde bulunan ağaç, kulübe, ev, ekin gibi hususları ifade etmektedir. Özellikle yazımızın konusu olan ortaklığın giderilmesi davaları bakımından davaya konu taşınmazın satışı yoluyla ortaklığın giderilmesi durumunda taşınmaz üzerindeki muhdesatın kime ait olduğu hususunda uyuşmazlık çıkabilmektedir. Bu durumda muhdesatın kendisine ait olduğunu iddia eden kişi, tapuda malik görünen kişi veya kişilerin tamamına karşı muhdesatın aidiyeti davası açacaktır.
Muhdesatın aidiyeti davası Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılmaktadır. Yetkili mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Davanın kabulüne karar verilirse muhdesatın sahibin hakkı tapu kütüğündeki taşınmazın sayfasına işlenmektedir. Belirtmemiz gerekir ki muhdesatın aidiyeti davası, ortaklığın giderilmesi davası esnasında açılırsa ; bu dava ortaklığın giderilmesi davasını etkileyeceğinden bekletici mesele yapılacaktır. Muhdesatın aidiyeti davası neticelenince izale-i şuyu davasına da devam ediecektir.
BU YAZILARIMIZI İNCELEYEBİLİRSİNİZ:
TAŞINMAZ SATIŞ VAADİ SÖZLEŞMESİ
SIK SORULAN SORULAR
Yukarıda da ayrıntılı olarak izah ettiğimiz üzere izale – i şuyu davasında açık artırmaya herkes katılabilir. Ancak tüm paydaşların ortak rızası alınmak kaydıyla bazen açık artırma paydaşlar arasında da yapılabilir. Bu durumda satış paydaşlar arasında yapılacaktır.
