NAFAKA NEDİR ?

Nafaka Nedir ?

Nafaka , kişinin geçimini sağlamak için gerekli olan iaşenin maddi karşılığıdır. Hukukta ise, bir kişinin bakmakla yükümlü olduğu kimselere ; çeşitli sebeplerle genellikle ayık olarak ödediği bir miktar para olarak tanımlanır. Türk Medeni Kanunu’nda dört çeşit nafaka türü sayılmıştır.

• Tedbir Nafakası
• İştirak Nafakası
• Yoksulluk Nafakası
• Yardım Nafakası

Bu nafaka türlerinde ilk üç maddede sayılanlar ; evlilik birliğinin sona ermesine mahsus nafaka türleridir. Ancak yardım nafakasının evlilik birliği ile bir bağı bulunmamaktadır. Bu nafaka çeşitlerinin tamamı bu makalemizde ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.

BENZER YAZILAR:

• YOKSULLUK NAFAKASI
• İŞTİRAK NAFAKASI
• BOŞANMA DAVASI NASIL AÇILIR ?
• GÜVENLİK TEDBİRLERİ
• NAFAKA ARTIRIM DİLEKÇESİ

NAFAKA NE DEMEK ?

Uygulamada tarafımıza sık sık nafaka nedir, nafaka ne demek soruları yöneltilmektedir. Kelime anlamı itibariyle nafaka bir kişinin geçimini sağlamak için ihtiyaç duyduğu iaşenin maddi karşılığıdır. (Nafaka ne demek?)

TEDBİR NAFAKASI NEDİR ?

Tedbir nafakası ; TMK’nın “Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi” başlıklı 197. ve “Geçici Önlemler” başlıklı 169. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu iki madde tedbir nafakasının hükmedilebileceği zamana göre birbirinden ayrılmaktadır. TMK’nın 197. Maddesi boşanma davası açılmadan önce hükmedilen tedbir nafakasını düzenlemekte ile 169. Maddesi boşanma veya ayrılık davası açıldıktan sonra hükmedilen tedbir nafakasını düzenlemektedir.

Boşanma Davası Açılmadan Önce Tedbir Nafakasına Hükmedilmesi

TMK’nın “Birlikte Yaşamaya Ara Verilmesi” başlıklı 197. Maddesi eşlerden birinin, ortak hayat sebebiyle ekonomik varlığının ve aile huzuru ciddi biçimde tehlikeye düşecekse ; birlikte yaşamaya ara verme hakkına sahiptir. Örneğin eşin uyuşturucu bağımlısı olması halinde diğer eş birlikte yaşamaya ara vermekte haklıdır. Bu durumda ayrı yaşama kararı alan eşin ayrı yaşamakta haklı olması halinde hakim eşlerden birinin istemi üzerine ; birinin diğerine yapacağı parasal katkıya, konut ve ev eşyasından yararlanmaya ve eşlerin mallarının yönetimine ilişkin önlemleri alır. Bu noktada birinin diğerine yapacağı parasal katkıdan anlaşılması gereken tedbir nafakasıdır.

Eşlerden biri Aile Mahkemesi’nde açacağı ayrı bir tedbir nafakası davası ile bu nafakaya hükmedilmesini ister. Burada hakim somut olayı değerlendirir ve şartlar mevcutsa tedbir nafakasına hükmeder.

Boşanma Davası Açıldıktan Sonra Tedbir Nafakasına Hükmedilmesi

Bu maddeye göre hakim, boşanma veya ayrılık davası açılınca eşlerin ve çocukların ; geçimini, malların yönetimini, eşlerin barınmasını düzenleyen geçici önlemleri re’sen alır. Bu maddede özellikle eşin barınmasına ve çocukların ve eşin geçimine yönelik önlemler tedbir nafakasını ifade eder.

Eşlerden biri boşanma veya ayrılık davası açtığında eşlerin ortak hayat sürmek istememesi sebebiyle ; eşlerden biri için barınma ihtiyacı gündeme gelir. Ya da yine ortak hayat sürülmemesi durumunda her eş kendi geçimini kendi sağlamak durumunda kalır. Keza müşterek çocuk için de birlikte kaldığı ebeveyni çocuğun masrafları ile karşı karşıya kalır. İşte tedbir nafakası tam da burada gündeme gelir.

Bir eşin barınma ve geçinme ihtiyacının ortaya çıkması veya çocuğun ihtiyaçları ile karşı karşıya kalan eş lehine mahkeme dava süresince ödenmesi şartı ile tedbir nafakasına hükmeder. Tedbir nafakası dava süreci ile sınırlı olup ; davanın sonuçlanması ile iştirak veya yoksulluk nafakasına dönüşebileceği gibi ortadan da kalkması mümkündür. Dolayısıyla tedbir nafakası geçici nitelik arz eder.

Boşanma veya ayrılık davası açıldıktan sonra hükmedilen tedbir nafakası ; boşanma davası açılmadan önce hükmedilen nafakadan farklı olarak boşanma davası içinde karara bağlanır. Ayrıca burada boşanma davasına bakan hakim re’sen karar verir herhangi bir talep aramaz.

TEDBİR NAFAKASI NE ZAMAN BİTER ?

Yukarıda belirttiğimiz gibi tedbir nafakası geçicidir. Özellikle boşanma davası açıldıktan sonra verilen tedbir nafakası dava süreci ile sınırlıdır. Dava sonuçlandığında tedbir nafakası ortadan kalkabileceği gibi yoksulluk veya iştirak nafakasına da dönüşmesi söz konusudur.

Bazen de tedbir nafakası değişen şartlar sebebiyle ortadan kalkar yahut nafakanın miktarında değişiklik olur. Türk Medeni Kanunu’nun 200. Maddesi ;

“Koşullar değiştiğinde hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine kararında gerekli değişikliği yapar veya sebebi sona ermişse alınan önlemi kaldırır.”

Diyerek değişen şartlar sebebiyle tedbir nafakasının kaldırılabileceğinin yada miktarında değişiklik yapılabileceğini düzenlemiştir.

TEDBİR NAFAKASI MİKTARI

Hakim, tedbir nafakasının miktarını belirlerken takdir yetkisini kullanır. Ancak takdir yetkisi sınırsız bir yetkiyi ifade etmez. Burada Türk Medeni Kanunu tarafından belirlenen kriterler göz önünde bulundurularak tedbir nafakası miktarı belirlenmelidir.

• Dolayısıyla hakim ; eşin barınma ve geçinme ihtiyacı ile varsa müşterek çocukların ihtiyaçlarını karşılayacak miktarda nafakaya hükmetmelidir.
• Bunun yanında nafaka ödeyecek eşin mevcut maddi durumu da miktarın belirlenmesinde son derece etkilidir.

Tedbir nafakası miktarı, kararı veren mahkeme tarafın taraflardan birinin istemi üzerine her zaman güncellenebilmektedir. Ancak güncellenebilmesi için somut olayda kayda değer bir değişiklik olması gerekir. Örneğin nafaka yükümlüsünün maddi imkanlarının önemli derecede artması gibi…

TEDBİR NAFAKASININ ÖDENMEMESİ HALİNDE NE OLUR ?

Tedbir nafakası ödenmezse nafaka yükümlüsü aleyhine icra takibi açar. Böylece cebri icra yoluyla nafakanın tahsili sağlanır. Ancak diğer nafaka türlerinden farklı olarak geçici nitelik arz eden tedbir nafakasının ödenmemesi halinde nafaka yükümlüsü tazyik hapsine maruz kalmaz.

İŞTİRAK NAFAKASI NEDİR ?

Türk Medeni Kanunu’nun 182. Maddesinde düzenlenmiştir. Bilindiği üzere boşanma davası ile birlikte eşler arasındaki ortak hayat son bulur. Aynı zamanda eşlerin müşterek çocuğu varsa ve henüz ergin değilse velayet anne veya babaya geçer. Hakim velayeti hangi eşe vereceğine çocuğun üstün menfaatini düşünerek karar verir. Velayet her ne kadar tek bir eş de olsa da velayet hakkı kendisinde olmayan eş de müşterek çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılmak zorundadır. İşte bu katılma iştirak nafakası ile somutlaşmaktadır. Hakim iştirak nafakasına re’sen karar verir. Zira kanun maddesi “zorunluluk” ibaresini kullanarak bu nafaka türünü eşin talebi ile bağlı kılmamıştır. Ayrıca velayet hakkı kendisine tanınan eş veya çocuğun vesayet altında olması halinde vasi de iştirak nafakası talebinde bulunabilecektir.

Boşanma davası süresince tedbir nafakasının ödenmesi söz konusu ise hakim ; bu tedbir nafakasının iştirak nafakasına dönüşmesine karar verir.

İştirak nafakası çocuğun 18 yaşını doldurması veya mahkeme kararıyla ergin kılınması halinde sonra erer. Ancak çocuk ergin olsa dahi eğitim hayatına devam ediyorsa örneğin üniversite okuyorsa eğitim hayatının sonuna kadar iştirak nafakası devam eder.

İŞTİRAK NAFAKASI NASIL HESAPLANIR?

Nafakanın miktarı belirlenirken hakim müşterek çocuğun yaşını, eğitim durumunu ve ihtiyaçlarını gözetirken bir yandan da paranın alım gücünü ve nafaka yükümlüsünün maddi durumunu göz önünde bulundurarak takdir yetkisi kapsamında karar verir. Tarafların istemi üzerine hakim hükümde, nafakanın belirli periyotlarla taraflarca belirlenen oranlar çerçevesinde veya örneğin TEFE, TÜFE, altın fiyat endeksine, döviz kuru oranında artırılmasını düzenler.

Hakimin bu şekilde bir karar vermemesi halinde değişen koşulların gerektirmesi ile taraflar nafaka artırım davası da açma imkanına sahiptir. Ancak burada mutlaka somut olayda tarafların durumunda kayda değer bir değişikliğin meydana gelmesi aranır. Örneğin nafaka yükümlüsü eşin maddi durumunda ciddi bir yükselme olması, müşeterek çocuğun eğitim masraflarının ciddi oranda artması gibi…

İŞTİRAK NAFAKASININ ÖDENMEMESİ DURUMUNDA NE OLUR?

Nafaka yükümlüsünün iştirak nafakasını ödememesi durumu uygulamada sıkça karşılaşılan durumlardandır. Bu halde nafaka alacaklısı ödenmeyen nafakanın cebri icra yoluyla alınması için harekete geçer. Bunun için nafaka alacaklısının icra takibi açması gerekir.

Bu icra takibi neticesinde nafaka alacaklısı diğer alacaklılara kıyasla son derece avantajlıdır. Zira burada korunan çocuğun menfaatidir. Örneğin ;

• Nafaka alacağı öncelikli alacaktır. Diğer alacaklardan sonraki bir tarihte icra takibine konu edilmişse bile düzenlenen sıra cetvelinde 1. Sıraya yazılır.
• Nafaka alacağı ile diğer alacakların bir menkul veya gayri menkul malda ortak haczi söz konusu ise satış ile paraya çevirme halinde önce nafaka alacaklısı tatmin edilir.
• Nafaka alacağı sebebi ile borçlunun maaşına haciz konulması halinde maaştan alacağın tamamı alınır. Yani burada ” maaşın ancak ¼’ü haczedilebilir. ” kuralının istisnası söz konusudur. Yine normal şartlarda emekli maaşının haczedilmezliği esasken söz konusu alacak nafaka alacağı olduğunda emekli maaşının da haczi mümkündür.

Aynı zamanda nafaka borçlusunun aylık nafaka miktarını ödememesi halinde, nafaka alacaklısının şikayeti üzerine İcra İflas Kanunu’nun 344. Maddesine göre nafaka borçlusu aleyhine 3 aya kadar tazyik hapsine karar verir.

YOKSULLUK NAFAKASI NEDİR ?

Boşanma davası neticesinde yoksulluğa düşen tarafın diğer eşten talep ettiği nafaka yoksulluk nafakası olarak adlandırılmaktadır. Yoksulluk nafakası Türk Medeni Kanunu’nun 175. Maddesinde düzenlenmiştir. Kanuna göre yoksulluk nafakasına boşanma davası sürecinde yoksulluğa düşen tarafın talebi üzerine kara verilebileceği gibi boşanma davasına ilişkin karar kesinleştikten sonraki 1 yıl içinde de bu nafaka mahkemeden talep edilebilmektedir.

Ayrıca belirtmemiz gerekir ki ; yoksulluk nafakası bizzat eşe ödenmektedir. Mahkemenin bu nafakaya hükmedebilmesi için birtakım şartların somut olay kapsamında mevcut olması gerekir.

Yoksulluk Nafakasının Şartları

Boşanma İle Bir Tarafın Yoksulluğa Düşmesi

Yoksulluk nafakasının ilk şartı boşanmanın gerçekleşmesi ile birlikte taraflardan birinin yoksulluğa düşmesidir. Burada yoksulluğa düşmekten anlaşılması gereken kanunda açıkça belirtilmemiştir. Bu sebeple bu şart Yargıtay kararları ışığında değerlendirilmelidir. Yoksulluğa düşmekten anlaşılması gereken boşanma neticesinde maddi durumun aşırı kötüleşmesi muhtaç hale düşmek değildir. Burada evlenme ile sağlanan ve devam eden ekonomik, kültüler ve sosyal hayatın boşanma ile ağır darbe alması yeterlidir. Yani sanılanın aksine kanun muhtaç duruma düşmeyi aramaz. Kanun evlenme ile korunan ekonomik ve sosyal durumun kayda değer şekilde düşmesini ve bundan eşin etkilenmesini arar.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kişinin ; barınma , beslenme , sağlık, ulaşım, eğitim ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayamamasını yoksulluk olarak adlandırır. Aynı zamanda Yargıtay kişinin asgari ücret ile çalışmasını veya dul yetim aylığı almasını yoksulluk nafakasına hükmedilmesine engel teşkil etmeyeceği görüşündedir. Yine boşanma neticesinde eş lehine maddi veya manevi tazminata hükmedilmesi yoksulluk nafakası için bir engel oluşturmaz.

Tarafların Eşit Kusurlu Olması Veya Yoksulluğa Düşen Tarafın Daha Az Kusurlu Olması

Yoksulluk nafakasına karar verilebilmesi için bir diğer şart kusur şartıdır. Buna göre lehine yoksulluk nafakası hükmedilen tarafın boşanmadaki kusuru diğer tarafa göre ya daha az ya da diğer tarafla eşit olmak zorundadır. Lehine nafakaya hükmedilen taraf boşanmada diğer tarafa göre daha ağır kusurlu ise yoksulluk nafakasına hükmedilemez.

Yoksulluk Nafakası Ne Zaman Biter?

Kanuna göre , yoksulluk nafakası süresiz bir nafakadır.

• Ancak nafaka alacaklısının tekrar evlenmesi,
• haysiyetsiz hayat sürmesi
• veya yoksulluğun ortadan kalkması halinde

talep üzerine kaldırır. Ayrıca nafaka şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan nafaka alacaklısının ölümü ile kendiliğinden sona erer.

YARDIM NAFAKASI NEDİR ?

Diğer nafaka türlerinden farklı olarak yardım nafakası evlilik ilişkisinden bağımsız daha kapsayıcı bir nafaka türüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 364. Maddesinde düzenlenmiş bu nafaka türü , yoksulluğa düşmüş alt soy, üst soy ve kardeşlere talep halinde dava tarihi itibariyle ödenir.

Yoksulluk hali mahkeme tarafından ; yukarıda da belirttiğimiz Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı doğrultusunda değerlendirir. Kişi eğer yeme, içme, barınma , eğitim, sağlık, ulaşım gibi zorunlu ihtiyaçlarını karşılayamıyorsa yoksul kabul edilecektir.

• Yardım nafakası için dava açılması gerekir.
• Bu dava taraflardan birinin yerleşim yerindeki Aile Mahkemesi’nde görülür.
• Hakim sabit bir miktara karar verebileceği gibi yıl bazında belirlenen oranlar dahilinde artırılmasına da karar verir.

NAFAKA ARTIRIM DAVASI

Nafaka nedir sorusunun cevabını ve nafaka türlerini yukarıda ayrıntılı olarak açıkladık. Yukarıda nafakanın değişen koşullara uyarlanabileceğini belirtmiştir. Nafaka alacaklısı değişen koşullar karşısında yetersiz kalan nafaka miktarının artırılması için artırma talebini içeren dilekçe ile mahkemeye başvurması gerekir . Mahkeme nafaka artırım talebini haklı görürse mevcut koşullara göre yeni bir miktar tayin eder. Nafaka artırım talebi;

• Paranın alım gücünün düşmesi,
• Nafaka alacaklısının ihtiyaçlarındaki artış,
• Nafaka borçlusunun maddi durumunda yaşanan olumlu değişiklikler

halinde haklı kabul edilir.

Belirtmemiz gerekir ki hakim tarafların talebi halinde nafakanın her yıl veya belirlenen periyotlarda artırılması için belli bir oran da belirler. Böylece tarafların dava açmasına gerek kalmaksızın nafaka kendiliğinden artar.

Anahtar Kelimler ;

• Nafaka Nedir ?
• Nafaka Nedir 2023 ?
• Nafaka Nedir Ve Nafaka Miktarı Ne Kadardır ?
• Boşanmada Nafaka Nedir ?

Aile hukuku ile ilgili diğer makalelerimize buradan ulaşabilirsiniz.

DİĞER YAZILAR:

BOŞANMA DAVALARI

İDDET MÜDDETİ NEDİR?

YURTDIŞINDA YAŞAYAN EŞTEN BOŞANMA

SIK SORULAN SORULAR