KISA DÖNEM VE UZUN DÖNEM İKAMET İZİNLERİ

İKAMET NEDİR?

İkamet; Türk Dil Kurumu’na göre bir yerde oturma, eğleşme anlamına gelmektedir. Ayrıca Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 3. maddesine göre ise ikamet; yabancının ikamet izniyle Türkiye’de bulunmasını ifade etmektedir. İkamet yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması belli şartların varlığı halinde mümkündür. (Uzun dönem ikamet izni, kısa dönem ikamet izni, uzun dönem ikamet izni şartları, kısa dönem ikamet izni şartları )

Yabancıların Türkiye’ye girişleri, Türkiye’de kalışları ve Türkiye’de çıkışları ile Türkiye’den koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla 11.04.2014 yürürlük tarihli 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kabul edilmiştir.

İlgili yazılarımız;

• AİLE İKAMET İZNİ
• OTURMA İZNİ NASIL ALINIR ?
• İŞÇİNİN İZİN HAKLARI
• TÜRK HUKUKUNDA İKAMET YOLUYLA TÜRK VATANDAŞLIĞI
• KİRA BEDELİNİN TESPİTİ DAVASI

İKAMET İZİN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

6458 sayılı Kanun’un “Tanımlar” yan başlıklı 3. maddesinde ikamet izni ve yabancı kavramı açıkça tanımlanmıştır. Buna göre ikamet izni; Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesidir. Ayrıca yabancı ise; Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişiyi ifade eder.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun “Yabancılar” başlıklı ikinci kısmının “İkamet” başlıklı ikinci bölümünde; madde 30’da ikamet izin çeşitleri tek tek sayılmıştır. Buna göre Türk Hukukunda ikamet çeşitleri şunlardır:

• Kısa Dönem İkamet İzni
• Aile İkamet İzni
• Öğrenci İkamet İzni
• Uzun Dönem İkamet İzni
• İnsani İkamet İzni
• İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni

KISA DÖNEM İKAMET İZNİ NEDİR?

Kısa dönem ikamet izni; vize süresi veya vize muafiyet süresinden daha uzun bir süre Türkiye’de kalmak isteyen yabancıların başvurabileceği ikamet izni türüdür. Bu ikamet iznine başvurmak kanunda aranan belli şartların varlığına bağlanmıştır.

KİMLER KISA DÖNEM İKAMET İZNİ BAŞVURUSUNDA BULUNABİLİR?

Kısa dönem ikamet iznine başvuru yapacak kişiler 6458 sayılı Kanun madde 31’de tek tek sayılmıştır. Buna göre kısa dönem ikamet iznine başvuracak kişiler şunlardır;

• Türkiye’ye bilimsel araştırma yapmak amacıyla gelecek kişiler
• Türkiye’de taşınmaz malı bulunan kişiler
• Türkiye’de ticari bağlantı ve iş kuracaklar
• Hizmet içi eğitim programlarına katılacak kişiler
• Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla Türkiye’ye gelecek kişiler
• Turizm amaçlı Türkiye’de kalacak kişiler
• Kamu sağlığına tehdit olarak kabul edilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla Türkiye’de tedavi görecek kişiler
• Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gereken kişiler
• Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçen kişiler
• Türkçe öğrenme kurslarına katılacak kişiler
• Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacak kişiler
• Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde başvurucuda bulunacak kişiler
• Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanı’nca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları

KISA DÖNEM İKAMET İZNİ BAŞVURU ŞARTLARI VE USULÜ

Türkçe öğrenme kurslarına katılacak kişilere verilen ikamet izinleri en fala iki defa verilebilir. Ayrıca kısa dönem ikamet izinleri; Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanı’nca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları için verilebilecek izinler hariç olmak üzere her defasında en fazla 2’şer yıllık sürelerle verilebilir.

Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar hakkında en fazla iki defa ikamet izni verilebilmektedir.

Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanı’nca belirlenecek kapsam ve tutarda yatırım yapacaklar ile bunların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bağımlı yabancı çocuğu ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları hakkında verilebilecek kısa dönem ikamet izinleri en fazla beşer yıllık sürelerle verilebilir.

Kısa dönem ikamet izni başvurusunda aranan şartlar kanunda tek tek sayılmıştır. 6458 sayılı Kanun’un 32. Maddesinde bu şartlar düzenlenmiştir. Kanunun ilgili maddesi şu şekildedir:

MADDE 32 – (1) Kısa dönem ikamet izinlerinin verilmesinde aşağıdaki şartlar aranır:

a) 31 inci maddenin birinci fıkrasında sayılan gerekçelerden biri veya birkaçını ileri sürerek talepte bulunmak ve bu talebiyle ilgili bilgi ve belgeleri ibraz etmek
b) 7 nci madde kapsamına girmemek
c) Genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun barınma şartlarına sahip olmak
ç) İstenilmesi halinde, vatandaşı olduğu veya yasal olarak ikamet ettiği ülkenin yetkili makamları tarafından düzenlenmiş adli sicil kaydını gösteren belgeyi sunmak
d) Türkiye’de kalacağı adres bilgilerini vermek

KISA DÖNEM İKAMET İZNİNİN REDDİ, İPTALİ VEYA UZATILMAMASI

6458 sayılı Kanun’un 33. Maddesi ile açıkça düzenlenen bazı hallerde kısa dönem ikamet izni verilmez, verilmişse iptal edilir, süresi biten izinler uzatılmaz. Bu halleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

• Kısa dönem ikamet izin şartlarından birinin veya birkaçının yerine getirilmemesi veya ortadan kalkması
• İkamet izninin yabancıya veriliş amacı dışında kullanıldığının tespit edilmesi
• Yabancı hakkında geçerli sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı bulunması
• Yabancının zorunlu kamu hizmeti, görev, eğitim veya sağlık nedenleri haricinde son bir yıl içinde toplamda yüz yirmi günden fazla süreyle yurt dışında kalması

İkamet izni başvurusunun reddi, iptali veya uzatılmaması kararı yabancıya ya da yasal temsilcisine veya avukatına tebliğ edilecektir.

UZUN DÖNEM İKAMET İZNİ NEDİR?

Uzun dönem ikamet izni, kanunda belirli bazı şartları sağlayan yabancılara, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 42-45. Maddeleri ile ilgili yönetmeliğin 40-43.maddelerince verilen uzun süreli ikamet izni türüdür.

6458 sayılı Kanun’un 42. Maddesine göre; Türkiye’de kesintisiz bir şekilde en az sekiz yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da İçişleri Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu şartlara uyan yabancılara verilen ikamet izni türüdür. Uzun dönem ikamet izni olarak bilinse de esasen süresiz şekilde verilmektedir.

Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü sahipleri ile insani ikamet izni sahiplerinin ve geçici koruma sağlananların, uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı yoktur.

UZUN DÖNEM İKAMET İZNİNİN YABANCIYA SAĞLADIĞI HAKLAR NELERDİR?

Uzun dönem ikamet izni yabancıya bazı haklar sağlamaktadır. Yabancılar uzun dönem ikamet izni aldıktan sonra bu hak ve yükümlülüklere sahip olurlar. Bunlar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 44. Maddesinde tek tek sayılmıştır.

• Askerlik yapma yükümlülüğü
• Seçme ve seçilme hakkı
• Kamu görevlerine girme hakkı
• Muaf olarak araç ithal etme hakkı
• Özel kanunlardaki düzenlemeler hariç sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında ilgili mevzuat hükümlerine tabi olmak şartıyla, Türk vatandaşlarına tanınan haklar

UZUN DÖNEM İKAMET İZİN ŞARTLARI NELERDİR?

Kısa dönem ikamet iznine geçiş için aranan şartlar kanunda tek tek sayılmıştır. 6458 sayılı Kanun’un 43. Maddesinde bu şartlar düzenlenmiştir. Kanunun ilgili maddesi şu şekildedir:

• Kesintisiz bir şekilde en az 8 yıl ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olmak
• Türkiye’de yaşarken son 3 yıl içinde sosyal yardım almamış olmak
• Kendisi veya varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağına sahip olmak
• Geçerli bir sağlık sigortasına sahip olmak
• Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehdit oluşturmamak

UZUN DÖNEM İKAMET İZNİNİN İPTALİ

6458 sayılı Kanun’un 45. Maddesi ile açıkça düzenlenen bazı hallerde yabancı hakkında verilen uzun dönem ikamet izni iptal edilecektir. Bu halleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Uzun dönem ikamet izni verilen yabancının kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından ciddi tehdit oluşturması
• Yabancının zorunlu kamu hizmeti, eğitim veya sağlık nedenleri dışında bir nedenle kesintisiz bir yıldan fazla süreyle Türkiye dışında kalması

Sağlık, eğitim ve ülkesindeki zorunlu kamu hizmeti dışında bir nedenle kesintisiz bir yıldan fazla süreyle Türkiye dışında bulunması sebebiyle uzun dönem ikamet izni iptal edilen yabancı yönetmeliğin 43. Maddesindeki şartları sağlaması halinde tekrardan başvuru yapabilecektir.

Aşağıda yer verdiğimiz hususlar bakımından tekrardan uzun dönem ikamet izni başvurusunda bulunan yabancı hakkında değerlendirme yapılacaktır. Bu doğrultuda yabancının;

• Yabancının Türkiye’de yerleşmek amacıyla kalma iradesi
• Türkiye’de yakınlarının bulunup bulunmadığı
• Aktif iş ve çalışma ilişkileri
• Türkiye’de olan sosyal, ekonomik ve kültürel bağları göz önünde bulundurularak değerlendirme gerçekleştirilecektir.

Bu başvurular yurt dışında konsolosluklara, yurt içinde ise yabancının bulunduğu ildeki valiliğe bizzat ya da Genel Müdürlükçe belirlenen başvuru usulüne göre yapılır. Ayrıca başvurular en geç bir ay içinde sonuçlandırılacaktır. Başvurularda uzun dönem ikamet şartları da ayrıca değerlendirilir. Ancak kesintisiz sekiz yıl ikamet izniyle kalma şartı yapılacak değerlendirmede yeniden aranmayacaktır.

KISA DÖNEM İKAMET İZNİ İLE İLGİLİ YARGI KARARLARI

Başvuru Şartları

“Kısa dönem ikamet izni verilebilmesi için başvuru sahibi yabancının Türkiye’ye giriş yasağının bulunmaması gerektiği gibi, Türkiye’de kalacağı süre boyunca geçerli sağlık sigortasına sahip olması ve buna ilişkin poliçeyi idareye ibraz etmesi gerektiği, dosyada mevcut belgelerden davacı hakkında O-100 tahdit kodlu geçerli giriş yasağı bulunduğu gibi, Türkiye’de kalacağı süre boyunca geçerli sağlık sigortasının bulunmadığının anlaşıldığı, bu itibarla, 6458 sayılı kanunun ilgili maddesinin aradığı şartları taşımadığı gerekçesiyle davacının kısa dönem ikamet izin başvurusunun reddedilmesine ilişkin işlemde hukuka aykırılık görülmediği gerekçesiyle reddine ilişkin karar isabetlidir.” (İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 9. İdari Dava Dairesi 2017 / 879 E. 2017 / 1879 K. 31.05.2017 T.)

Kısa Dönem İkamet İzni

“2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun “İstinaf” başlıklı 45. maddesinde, “… İstinaf, temyizin şekil ve usullerine tabidir. Bölge idare mahkemesi, yaptığı inceleme sonunda ilk derece mahkemesi kararını hukuka uygun bulursa istinaf başvurusunun reddine karar verir. Karardaki maddi yanlışlıkların düzeltilmesi mümkün ise gerekli düzeltmeyi yaparak aynı kararı verir.

Bölge idare mahkemelerinin 46 ncı maddeye göre temyize açık olmayan kararları kesindir…” kuralına yer verilmiş; “Temyiz” başlıklı 46. maddesinde Bölge İdare Mahkemelerinin kararlarının tebliğini izleyen 30 gün içerisinde Danıştayda temyiz edilebileceği öngörüldükten sonra temyize tabi kararlarının hangileri olduğu sayma yoluyla sınırlanarak belirlenmiş, “temyiz incelemesi üzerine verilecek kararlar” başlıklı 49. maddesinin 2. fıkrasında, “a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması, b) Hukuka aykırı karar verilmesi, c) Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması” kaldırma nedenleri olarak sayılmıştır.

Dosyadaki belgeler ile başvuru dilekçesindeki iddiaların incelenmesinden, istinaf başvurusuna konu kararın hukuka ve usule uygun olduğu, kararın kaldırılmasını gerektirecek yasal bir sebebin bulunmadığı sonucuna varılmıştır. ” (İzmir Bölge İdare Mahkemesi 6. İdari Dava Dairesi 2020 / 1267 E. 2020 / 1470 K. 17.11.2020 T. )

SIK SORULAN SORULAR