İYİ HAL İNDİRİMİ TCK 62

 Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen çoğu suç tipinde ceza miktarı kesin bir miktar olarak belirtilmeyip alt ve üst sınır  miktarlar  düzenlenmiştir.  Hakim bu alt ve üst sınır arasında cezayı faile göre kişiselleştirecektir. Ancak her ne kadar kanun koyucu suçun karşılığı olan cezayı alt ve üst sınır olarak gösterip olayın niteliklerine göre Hakime somut cezayı tespit etme yetkisi vermişse de cezanın tamamen bireyselleşme sinden söz edilemez. Zira bütün suçların işleniş biçimleri ve faillerin özellikleri birbirinden tamamen farklıdır.  Bunun yanında kimi hallerde kanun koyucu sabit ceza sistemini benimsemiştir 

Hakime somut cezayı tayin yetkisi verilmesinin sebebi cezanın hem toplum hem de fail açısından etkili ve tatminkar olması  gerektiğidir. Hakimin bu takdir yetkisini yasal nedenler dışında  kullanması mümkün değildir. Ayrıca hakim olayın özelliklerini dikkate alarak cezayı ancak indirebilecektir arttıramaz. 

Takdiri indirim nedenleri (iyi hal indirimi ) 5271 Sayılı Türk Ceza Kanununun 62 maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlenmiş olup cezanın bireyselleştirilmesi vasıtalarından biri olarak kabul edilmiştir.

Takdiri indirim nedenleri Madde 62

(1) Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların altıda birine kadarı indirilir.

(2) Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri (…)(4) göz önünde bulundurulabilir. Ancak failin duruşmadaki mahkemeyi etkilemeye yönelik şeklî tutum ve davranışları, takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınmaz. Takdiri indirim nedenleri kararda gerekçeleriyle gösterilir.

TCK 62

Uygulamada iyi hal indirimi olarak da bilinen takdiri indirim sebeplerinin nasıl uygulanacağı kanunun ilgili maddesinde ayrıntılı bir şekilde belirtilmiştir. TCK’nın  62 maddesine göre failin geçmişi,  sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri gibi hususlar takdiri indirim nedeni olarak kabul edilmektedir.  Kanun koyucu ilgili maddenin gerekçesinde takdiri indirim sebeplerinin sınırlı olmamak üzere ve örnekler şeklinde sayıldığını belirtmiştir.  Dolayısıyla hakim bu sebeplerle sınırlı olmayıp hükmün gerekçesinde göstereceği başkaca sebeplerle cezada indirim yapabilecektir.

Takdiri indirim ( iyi hal indirimi) sebepleri nelerdir?

 Yukarıda da belirttiğimiz üzere kanun maddesinde; 

• Failin geçmişi
•  sosyal ilişkileri
•  fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki davranışları
•  Ceza’nın failin geleceği üzerindeki olası etkileri

 Takdiri indirim sebebi olarak sayılmıştır. Aşağıda bu sebepler ayrı başlıklar halinde ayrıntılı bir şekilde incelenecektir.

İlgili yazılarımız ;

• DOLANDIRICILIK SUÇU VE CEZASI ( TCK 157)
• MALA ZARAR VERME SUÇU
• KASTEN ÖLDÜRME SUÇU (TCK 81-82-83)
• TRAFİK GÜVENLİĞİNİ TEHLİKEYE SOKMA SUÇU
• ÇEKİŞMELİ BOŞANMA DAVASI

A) FAİLİN GEÇMİŞİ

Kanun koyucu failin geçmişini düzenlerken suç öncesi yaşantısını uygulamadaki adıyla sabıkası olup olmadığını,  suçtan önceki yaşantısında suçu olan eğilimini, eylemi gerçekleştirme de ki etkili olan amilleri dikkate almıştır.  Failin geçmişinde sabıkasının olmaması herhangi bir suça yönelim dahi göstermemesi suç işlemesinde  etkili olan amirlerin niteliği cezada indirim yapılmasını  sağlayabilecektir. 

Bu noktada belirtmemiz gerekir ki failin geçmişi temel cezanın belirlenmesi kısmında değil takdiri indirim nedenleri arasında düzenlendiğinden sadece sanığın lehine olarak dikkate alınacaktır.

B) FAİLİN SOSAL İLİŞKİLERİ

Failin eğitim durumu, mesleği , aile ilişkileri  gibi  özellikleri takdiri indirim (iyi hal indirimi) nedenleri uygulanırken başvurulan kıstaslardan bir tanesidir. Sanığın alışkanlıkları, ailevi ve toplumsal konumu, sağlık durumu, geliri gibi hususlar örnek olarak sayılabilecektir.

C) SANIĞIN FİİLDEN SONRAKİ VE YARGILAMA SÜRECİNDEKİ DAVRANIŞLARI

Sanık, suçu işledikten sonra ortaya çıkan zararı gidermeye yönelik davranışlarda bulunuyorsa veya zararı telafi etmeye çalışıyorsa bu durum takdiri indirim sebebi olarak göz önünde bulundurulur.  Örneğin trafik kazası neticesinde kişinin taksirle yaralanmasına sebebiyet veren fail mağduru derhal hastaneye götürüyorsa  bu durumda fiilin sebebiyet verdiği zararı telafi etmeye çalışıyordur.  Bu davranışı ceza bireyselleştirilirken takdiri indirim nedeni olarak göz önünde bulundurulacaktır.

Failin yargılama sürecindeki davranışları da takdiri indirim sebepleri arasında sayılmıştır. Zira sanığın yargılama sürecindeki davranışları kişiliği hakkında fikir verecektir. Failin pişmanlığı, adaletin gerçekleşmesine katkısı, yargılamanın düzenine uyum gösteren davranışları bu kategoride sayılabilecektir.  Yargıtay suçunu ikrar eden ve bu ikrar ile olayın aydınlatılmasında hizmet eden  sanığın cezasında takdiren indirim yapılmasını kabul etmiştir.

D) CEZANIN FAİLİN GELECEĞİ ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİ

 Kanun maddesinde takdiri indirim sebebi olarak sayılan son hal cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileridir.  Mahkemenin Faile vereceği ceza şüphesiz ki failin geleceği üzerinde birçok etkiye sahiptir.  Örneğin sanık hakkında verilen hapis cezası hayatı üzerinde derinden etkili olacaktır.  Bu nedenle bu durum takdiri indirim sebepleri arasında düzenlenmiştir. (iyi hal indirimi TCK 62)

Yukarıda da belirttiğimiz üzere kanunda sayılan takdiri indirim sebepleri sınırlı sayıda sayılmamış örnek mahiyetinde belirtilmiştir. Bu sebeple hükmün gerekçesinde gösterilmek kaydıyla  failin suç işlerken içinde bulunduğu cahillik, tecrübesizlik, korku ve acıma duygusu, mağdurun da kusurlu olması gibi durumlarda takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınabilir.

Ancak hakim bu takdiri indirim nedenlerini  kullanırken keyfiliği kaçmamalı hukuk kurallarına ve kanunun amacına aykırı hareket etmemelidir. 

İYİ HAL İNDİRİMİNİN CEZAYA ETKSİ

Türk Ceza Kanunu 62. maddesi takdiri indirim nedenlerini düzenlerken bu nedenlerin cezaya nasıl etki edeceğini de düzenlemiştir.  Buna göre  takdiri indirim nedenlerinin varlığı halinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine müebbet hapis cezası verilecektir.  Yine Müebbet hapis cezası yerine 25 yıl hapis cezası verilecek ; diğer cezalar ise 1/6 oranına  kadar indirilecektir.

SIK SORULAN SORULAR