İNSANİ İKAMET İZNİ

İKAMET İZNİ NEDİR? İKAMET İZİN ÇEŞİTLERİ NELERDİR?

Türk Dil Kurumu’na göre ikamet; bir yerde oturma, eğleşme anlamına gelmektedir. Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 3. maddesine göre ikamet; yabancının ikamet izniyle Türkiye’de bulunmasını ifade etmektedir. (insani ikamet izni nedir başvuru formu)

Yabancıların Türkiye’ye girişleri, Türkiye’de kalışları ve Türkiye’den çıkışları ile Türkiye’den koruma talep eden yabancılara sağlanacak korumanın kapsamına ve uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla 11.04.2014 yürürlük tarihli 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu kabul edilmiştir. 

6458 sayılı Kanun’un “Tanımlar” yan başlıklı 3. maddesinde ikamet izni veya yabancı kavramı açıkça tanımlanmıştır. Buna göre ikamet izni; Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesidir. Yabancı ise; Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişiyi ifade eder.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun “Yabancılar” başlıklı ikinci kısmının “İkamet” başlıklı ikinci bölümünde; madde 30’da ikamet izin çeşitleri tek tek sayılmıştır. Buna göre Türk Hukukunda ikamet çeşitleri şunlardır:

• Kısa Dönem İkamet İzni
• Aile İkamet İzni
• Öğrenci İkamet İzni
• Uzun Dönem İkamet İzni
• İnsani İkamet İzni
• İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni

İNSANİ İKAMET İZNİ NEDİR?

Belirtmemiz gerekir ki İnsani ikamet iznine ilişkin usul ve esaslar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda düzenlenmiştir.

İnsani nedenler diye nitelendireceğimiz bazı nedenlerle kişilerin Türkiye’de kalmasına izin verilebilecektir. Öncelikle belirtilmelidir ki; insani ikamet izni istisnai bir ikamet iznidir. Yalnızca 6458 sayılı Kanun’un 46. Maddesinde düzenlenen sınırlı bazı hallerde yetkili makamın kararıyla kişi hakkında insani ikamet izni verilebilecektir. Buna göre; bu hallerden birinin varlığı halinde diğer ikamet izinlerinde aranan şartlar aranmadan Genel Müdürlüğün onayı alınarak valiliklerce bu izin verilebilmektedir ve uzatılabilmektedir. Burada önemli olan nokta insani ikamet izni verilirken veya uzatılırken Bakanlıkça belirlenen sürelere uyulması şarttır.

Türk hukukunda insani ikamet izni; kanunla düzenlenen bazı şartların varlığına ve sıkı bir prosedüre tabi kılınmıştır. Bununla birlikte insani ikamet izni ile Türkiye’de kalan kişilerin; şartları sağlamaları halinde aile ikamet iznine geçiş yapmaları mümkündür.

İlgili yazılarımız ;

• AİLE İKAMET İZNİ
• KISA DÖNEM VE UZUN DÖNEM İKAMET İZİNLERİ
• OTURMA İZNİ NASIL ALINIR ?
• İŞÇİNİN İZİN HAKLARI
• TÜRK HUKUKUNDA İKAMET YOLUYLA TÜRK VATANDAŞLIĞI

İNSANİ İKAMET İZNİ ALINABİLECEK HALLER NELERDİR?

6458 sayılı Kanunun 46. Maddesinde hangi hallerde insani ikamet izni alınabileceği tek tek sayılmıştır. İnsani ikamet izni verilebilmesi için zorunlu olan ve kanunda düzenlenen halleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Yabancı çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda insani ikamet izni verilmesi mümkündür.
• Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı halde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde ilgili yabancı kişi hakkında insani ikamet izni verilmesi mümkündür.
• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu madde 55 gereği haklarında sınır dışı etme kararı alınamayan yabancılar için insani ikamet izni verilebilecektir.
• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu madde 53 üncü, 72 nci ve 77 nci maddelere göre yapılan işlemlere karşı yargı yoluna başvurulduğunda başvuru yapan yabancı hakkında insani ikamet izni verilebilecektir.
• Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince insani ikamet izni verilmesi mümkündür.
• Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkanı bulunmadığında ilgili yabancı hakkında bu iznin verilmesi mümkündür.
• Olağanüstü durumlarda yabancı veya yabancılar için bu iznin verilmesi mümkündür. Olağanüstü hallere savaş hali örnek verilebilecektir.

…

Önemle belirtmek isteriz ki; insani ikamet izni alan yabancılar, iznin kendileri veriliş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak zorundadır.

İnsani ikamet izni yukarıda detaylı şekilde belirttiğimiz durumlarla karşı karşıya kalan yabancılar hakkında verilecektir. Bu izne başvuracak kişilerin belli kişiler olduğunu söylemek doğru olmaz. Örneğin; çocuğun üstün yararı için hem çocuk hakkında hem de ebeveynleri hakkında ilgili prosedüre uymak kaydıyla insani ikamet izni alınması mümkündür.

Konunun başında da belirttiğimiz üzere; bu izin istisnai bir ikamet izin türüdür. Dolayısıyla kanunda sayılan diğer ikamet izinlerinden birini başvurma imkanı olan yabancı hakkında insani ikamet izni verilmesi mümkün değildir.

İNSANİ İKAMET İZNİNİN ŞARTLARI VE BAŞVURU YAPILAN YETKİLİ MAKAM

Bir yabancının Türkiye’de insani ikamet izni alabilmesi için belli şartların sağlanması gerekir. İdare tarafından bu şartların sağlanıp sağlanmadığı sıkı bir denetimden geçirilmektedir. Bu şartları aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

• 6458 sayılı Kanun madde 46’da sayılan hallerden birinin varlığı
• Başvuru için gerekli belgeler
• Başvuru için zorunlu olan başvuru harcının yatırılması
• Kanun maddesi gereğince başvurunun valiliğe bağlı İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne yapılması
• İçişleri Bakanlığı’nca yabancı hakkında insani ikamet izni verilmesini onaylanması ve bu onayın İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne gönderilmesi  

6458 sayılı Kanun’un 46. Maddesine göre insani ikamet izni başvurusu valiliklere bağlı bulunan İl Göç İdaresi Müdürlüklerine yapılmaktadır.

Başvurunun yapılmasının ardından; Genel Müdürlüğün veya Bakanlığın talebi ile insani ikamet izni işlemleri başlatılacaktır. Ayrıca yine 6458 sayılı Kanun’un “İnsani İkamet İzninin İptali veya Uzatılmaması” yan başlıklı 47. Maddesine göre; insani ikamet izni Bakanlığın onayı alınmak kaydıyla, iznin verilmesini zorunlu kılan şartlar ortadan kalktığında valiliklerce iptal edilir ve uzatılmayacaktır. Ardından valilik; İçişleri Bakanlığı’nın onayı doğrultusunda insani ikamet izninin iptali veya uzatılması kararlarını ikamet izni süresi bitmeden en geç on beş gün önce ilgili yabancıya bildirir.

İDARENİN BAŞVURUNUN REDDİ İLE İNSANİ İKAMET İZNİNİN İPTALİ VEYA UZATILMAMASI KARARLARINA KARŞI YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME 

Bazı durumlarda insani ikamet izninin reddedilmesi veya idarece sonradan iptal edilmesi mümkündür. Bunun yanı sıra aynı sebeplerle insani ikamet izninin süresinin uzatılmaması da mümkündür.

İdareye yapılan izin başvurusunun reddine karar verilmesi halinde idareye itirazda bulunabilecektir.. Zira ilgili red kararı bir idari işlem niteliğindedir. İdareye yapılan itirazın ardından idare 30 gün içinde olumsuz cevap verir veya hiç cevap vermezse ilgililer idari işlemi dava etme hakkına başvurabilirler. Buna göre; kararın başvurucuya tebliğinde itibaren 60 gün içinde ilgililer idari yargıda iptal davası açabilirler.

İnsani ikamet izni başvurusunun reddi ile iptali veya uzatılmaması kararlarına karşı iptal davalarında görevli mahkeme idare mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise; idari işlem niteliğindeki kararı veren idari merciin bulunduğu yer idare mahkemesidir.

Dolayısıyla insani ikamet izni başvurusunun reddi ile iptali veya uzatılmaması kararlarına karşı açılabilecek iptal davaları; kararı veren valiliğin bulunduğu yer idare mahkemesinde açılmaktadır.

İNSANİ İKAMET İZNİNE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI

6458 sayılı Kanun madde 46 – İnsani İkamet İzni Verilebilecek Haller

  “Azerbaycan vatandaşı olan davacı tarafından, kendisi ve ailesine insani ikamet izni verilmesi istemiyle yaptığı başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istenilmektedir. İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacı ve ailesinin insani ikamet izni verilmesi için 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 46.maddesinde sayılan çocukların yüksek yararı, yaş, sağlık gibi insani şartları taşımadıkları görüldüğünden dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle dava reddedilmiştir.

Davacılar vekili tarafından, müvekkillerinden …’nın annesinin Türk vatandaşı olduğu, ayrıca annesinin yaşlı ve hasta olup oğlunun ve gelinin ilgi, şefkat ve bakımına muhtaç olduğu, ayrıca … ve … isimli davacıların Türkiye’de öğrenim gördükleri, Türkiye’den ayrılmaları halinde uyum problemlerinin olabileceği, öte yandan Mahkemece olay, olgu ve deliller değerlendirilmeden gerekçesiz olarak davanın reddine karar verildiği, bu durumun gerekçeli karar hakkının ihlali anlamına geldiği belirtilerek temyiz isteminin kabulü ile Mahkeme kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir

Davalı idare tarafından, davacıların ileri sürmüş olduğu hususların 6458 sayılı Kanun’un 46. maddesindeki hiçbir hüküm ile uyuşmadığı ve insani ikamet izni verilmesindeki şartlar kapsamında olmadığı, ayrıca yabancıların izinsiz kalmalarından kaynaklanan cezalı harç miktarını ödememek için diğer ikamet izinlerinde aranan şartlar insani ikamet izninde aranmadığından, insani ikamet izni başvurusunda bulundukları belirtilerek dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ileri sürülerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuştur.

İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.” (DANIŞTAY 10. Daire 2016/15377 E. 2020/5962 K. 08.12.2020 T. )

6458 sayılı Kanun madde 46 – İnsani İkamet İzni Verilebilecek Haller

 “Moldova uyruklu davacının aile ikamet izni talebinin reddi ve ülkeyi terke davet edilmesine ilişkin İstanbul Valiliğinin … tarih ve … sayılı işleminin iptali istenilmektedir.

… İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacının Karaman Valiliği’ne sığınma başvurusu bulunduğu, bu başvurunun firar olması sebebiyle iptal edildiği ve davacı hakkında Karaman Valiliği’nce O-100 tahdit kodlu yurda giriş yasağı konulduğu, uluslararası koruma başvurusu reddedilen davacının bu defa İstanbul Valiliği’ne aile ikamet izin başvurusunda bulunduğu, anılan başvurunun davacının aile ikamet izin şartlarını taşımadığından bahisle reddine karar verildiği görülmekle birlikte; davacının Türk vatandaşı … isimli kişi ile 21/04/2014 tarihinde evlendiği, bu kişiden 10/08/2011 doğumlu … isimli çocuğunun olduğu, ayrıca davacının uluslararası koruma başvurusundan vazgeçmesi üzerine Karaman Valiliği’nce 10/07/2015 tarihinde çıkış belgesi düzenlendiği, davacı tarafından çıkış için öngörülen 15 günlük süre sona ermeden 15/07/2015 tarihinde davalı idareye aile ikamet izin başvurusunda bulunulduğu, davacıya 23/07/2015 tarihine randevu verildiği,

öte yandan davacı hakkındaki O-100 tahdit kaydının 11/12/2013 tarihinde konulduğu, bu tahdidin süresinin 1 yıl olduğu, dolayasıyla giriş yasağının hukuken geçerliliği kalmadığı gibi 6458 sayılı Kanun’da uluslararası koruma başvurusu reddedilenler hakkında giriş yasağı konulacağına ilişkin bir düzenlemenin bulunmadığı hususları birlikte değerlendirildiğinde; Türk vatandaşı ile evli olan ve bu evliliğinden 5 yaşında bir çocuğu bulunan davacının ikamet izin başvurusunun reddedilmesi halinde sınır dışı edileceği, bu durumun ise çocuğun menfaatini de etkileyeceğinden davacının aile ikamet izin şartlarını taşıdığı, diğer taraftan aile ikamet izin şartını taşıması dahi 6458 sayılı Kanun’un 42. maddesi uyarınca, çocuğunun menfaatine istinaden davacıya insani ikamet izni verilmesi gerektiğinden davacının aile ikamet izin başvurusunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle işlem iptal edilmiştir.

…

Davalı idare tarafından, davacı hakkında alınmış bir sınır dışı etme kararının bulunmadığı, öte yandan, hakkında O-100 yurda giriş yasağı kodu bulunan davacının uluslararası koruma başvurusunun reddedildiği, ayrıca davacının aile ikamet izni için aranan şartları taşımadığının anlaşıldığı belirtilerek dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı ve bu nedenle Mahkeme kararının temyizen incelenerek bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

İdare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarının temyizen bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 49. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, dilekçede ileri sürülen temyiz nedenleri kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.” (DANIŞTAY 10. Dairesi 2016/2025 E. 2021/2319 K. 17.05.2021 T.)

SIK SORULAN SORULAR