İKALE SÖZLEŞMESİ NEDİR ?

İş sözleşmesi iki tarafa da borç yükleyen bir sözleşme türüdür. İş sözleşmesinin taraflarından olan işçi işverenin belirlediği işi yine belirlenen gün ve saatlerde yapma borcu altına girerken, işveren ise bu yapılan iş karşılığında belirlenen ücreti ödemeyi üstlenir. Bu iki ana borcun yanında çeşitli yan edimlerde iş sözleşmesinin kapsamında bulunabilmektedir. İş sözleşmesi çeşitli şekillerde sona erdirilebilmektedir. Yazımızın da konusu olan ikale sözleşmesi, iş sözleşmesine tarafların anlaşarak sona erdirme şeklidir. İkale sözleşmesinde taraflar karşılıklı olarak anlaşır ve mevcut bireysel iş sözleşmesini sona erdirir. Hernekadar hukukumuzda sözleşme serbestisi ilkesi esas olsa da özellikle iş hukuku açısından işçinin zayıf taraf olması sebebiyle ikale sözleşmesi özel bir denetlemeye muhtaç görülmüştür. Bu sebeple birtakım geçerlilik şartlarını içermesi gerekmektedir. Aşağıda ikale sözleşmesi ile ilgili ayrıntılı bilgi yer verilecektir.

İlgili yazılar;

• İŞÇİNİN HAKLI NEDENLE FESHİ
• İŞ ARAMA İZNİ NEDİR?
• EVLİLİK SÖZLEŞMESİ
• BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
• SULH NE DEMEK ?

İKALE SÖZLEŞMESİ NE DEMEK ?

Yukarıda ikale sözleşmesi ile ilgili özet bir bilgilendirme yapılmışsa da bu başlık altında daha ayrıntılı bilgilere yer verilecektir. Kelime anlamı olarak ikale “kaldırılma, pazarlığı bozma” manası taşımaktadır. Yine bir şeyi iptal etmek, pes etmek anlamında da kullanılmaktadır. Türk hukukunda ise ikale sözleşmesi işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinin yine taraflarca sözleşme serbestisi kapsamında karşılıklı olarak anlaşma yolu ile sona erdirmek için kurulan sözleşmeyi ifade etmektedir. Yargıtay kararlarında ikale ” sözleşmenin doğal yollar dışında tarafların ortak iradeleri ile sona erdirilmesi yöndeki işlem” olarak tanımlanmaktadır.

İkale sözleşmesi İş Kanunu’nda ayrıca düzenlenmeyip, iş akdinin feshi kapsamında da yer almamaktadır. Bu sözleşme türü daha çok Borçlar Kanunu’nda yer alan genel hükümler çerçevesinde değerlendirilmektedir. Ayrıca yüksek mahkeme kararları ile de bu sözleşmenin geçerliliği ve uygulanmasına ilişkin birçok yerleşmiş kural oluşmuştur.

Belirtildiği üzere iş sözleşmesi işçinin bağımlı olarak iş görmeyi işveren ise işçinin iş görme edimini karşılığı ücret ödemeye üstlendiği bir sözleşmedir. İkale sözleşmesi ile işçi işinden vazgeçmekte ve iş sözleşmesini sonlanmasını sağlamaktadır. İşveren ise aşağıda ayrıntılı olarak belirteceğiniz üzere işçi işinden vazgeçmesine karşılık makul yararı işçi sağlamakla yükümlüdür. Yani tıpkı iş sözleşmesi gibi ikale sözleşmesi de iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. 

İKALE SÖZLEŞMESİ ÖRNEĞİ

Taraflar:

İşveren:
Firma Adı: [Firma Adı]
Adres: [Firma Adresi]
Temsilci: [Yetkili Kişinin Adı]

İşçi:
Adı Soyadı: [İşçinin Adı Soyadı]
T.C. Kimlik No: [T.C. Kimlik Numarası]
Adres: [İşçinin Adresi]

Sözleşmenin Konusu:

Bu ikale sözleşmesi, işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinin karşılıklı rıza ile sona erdirilmesi amacıyla yapılmıştır.

Maddeler:

1. Sözleşmenin Sona Erdirilmesi:
   İşçi ve işveren, aralarındaki [iş sözleşmesi türü ve tarihi] tarihli iş sözleşmesini, işbu ikale sözleşmesi ile karşılıklı olarak sona erdirme konusunda mutabakata varmışlardır.
2. Tazminat:
   İşveren, iş sözleşmesinin sona erdirilmesi karşılığında işçiye brüt [tazminat miktarı] TL tazminat ödemeyi kabul eder. Bu tazminat, işçiye [ödeme tarihi] tarihinde nakden ve defaten ödenecektir.
3. Hak ve Alacakların Tasfiyesi:
   İşbu sözleşme ile taraflar, birbirlerinden başkaca herhangi bir hak, alacak ve talepte bulunmayacaklarını karşılıklı olarak beyan ve kabul ederler.
4. İşçinin Beyanı:
   İşçi, bu sözleşmeyi kendi hür iradesi ile imzaladığını, herhangi bir baskı veya zorlama altında kalmadığını, işbu sözleşme kapsamında ödenecek tazminatı yeterli bulduğunu kabul eder.
5. Gizlilik:
   Taraflar, işbu ikale sözleşmesi ile ilgili tüm bilgileri gizli tutacaklarını ve üçüncü şahıslarla paylaşmayacaklarını kabul ederler.
6. Uygulanacak Hukuk ve Yetkili Mahkeme:
   İşbu sözleşmeden doğacak uyuşmazlıklarda Türkiye Cumhuriyeti kanunları uygulanacak olup, [şehir] mahkemeleri ve icra daireleri yetkilidir.

İşbu sözleşme, [tarih] tarihinde, [şehir] adresinde, iki nüsha olarak düzenlenmiş ve taraflarca imzalanmıştır.

İşveren:
[Yetkili Kişinin Adı ve İmzası]

İşçi:
[İşçinin Adı Soyadı ve İmzası]

Bu örnek sözleşme, genel bir çerçeve sunmaktadır ve her iki tarafın da haklarını koruyacak şekilde düzenlenmelidir. Spesifik durumlar için hukuki danışmanlık almak faydalı olabilir.

İKALE SÖZLEŞMESİ NASIL KURULUR ?

İKALE SÖZLEŞMESİNİN İÇERİĞİ

• Belirtmemiz gerekir ki ikale sözleşmesi kurulabilmesi için öncelikle iş sözleşmesi devam ediyor olmalıdır. Herhangi bir sebeple feshedilmiş bir iş sözleşmesi için bu sözleşme yapılamayacaktır.
• Tarafların sözleşmeye ne isim verdiği önemli değildir. İçerik olarak ikale sözleşmesini yansıtıyorsa o şekilde kabul edilecektir.
• İkale sözleşmesinde olması gereken en önemli husus iş sözleşmesinin ne zaman sona ereceğinin açık bir şekilde belirtilmesidir. Bu husus sözleşmesinin objektif unsurudur.
• Subjektif unsur olarak birtakım hususlar da ikale sözleşmesinde yer alabilmektedir. Bunlar ikinci dereceden önemli unsurdur. Ancak taraflar anlaşarak bunları birinci derece önemli unsur haline getirebilmektedir.

İKALE SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİĞİ

Yukarıda da belirttiğimiz üzere ikale sözleşmesinin geçerli olabilmesi birtakım şartların varlığına bağlıdır. Bu şartlar;

• Emredici hükümlere ve ahlak kurallarına uygun olmalıdır. Aksi halde sözleşme kesin hükümsüz olacaktır.
• Sözleşme kurulurken tarafların iradeleri herhangi bir sebeple sakat olmamalıdır. İrade sakatlığı halinde sözleşmenin iptali gündeme gelebilecektir.
• Sözleşme muvazaa ile sakat olmamalıdır.
• İkale sözleşmesi şarta bağlı olmamalıdır. Zira şart söz konusu olduğundan feshin gerçekleşeceği zaman belirsiz bir zamana bırakılmaktadır. Bu durum ise işçinin beklenmedik bir zamanda işini kaybetmesi gibi bir sonuç doğurmaktadır. Bu ise İş Kanunu’nun temel prensiplerine aykırı bir durumdur.
• İşçinin eğitim seviyesi ve işyerindeki konumu ikalenin sonuçlarını anlayabilecek kapasitede olmalıdır. Bu durum her somut olay bakımından ayrıca değerlendirilmelidir.
• Sözleşmenin geçerli olması için işçi açısından makul yarar olması gerekmektedir.

İKALE SÖZLEŞMESİNDE MAKUL YARAR

Yukarıda da belirttiğimiz üzere ikale sözleşmesi sözleşme serbestisi kapsamında genel hükümlere göre değerlendirilmesi gereken bir sözleşmedir. Çünkü İş Kanunu’nda bu sözleşme türüne ilişkin ayrıca bir düzenleme yer almamaktadır. Ancak bu sözleşmeyi salt genel hükümler çerçevesinde değerlendirmek özellikle işçi açısından olumsuz sonuçlara sebep olabilecektir. Bilindiği üzere iş sözleşmesi fesih ile sona erdiği takdirde işte şartlar oluşmuşsa kıdem ve ihbar tazminatı almaktadır. Yine işçi, iş güvencesi hükümleri kapsamında ise işe iade davası açma hakkına sahiptir. Ancak iş sözleşmesinin ikale sözleşmesi ile sona ermesi halinde işçi yukarıda sayılan bu haklardan faydalanamayacaktır. Bu nedenle de ikale sözleşmeleri bu hakları devre dışı bırakma aracı olarak kullanılabilmektedir. Bunun önüne geçmek için makul yarar kavramı geliştirilmişti. Buna göre işçinin ikale sözleşmesini yapmakta feshe göre makul bir yararının olması gerektiği kabul edilmektedir. Yani işçi fesih ile sahibi olduğu haklardan feragat ederken işverenden makul bir yarar sağlaması beklenmektedir.

Makul yarar kavramı değerlendirilirken ikili bir ayrıma gitmekte fayda vardır. Eğer bir taneyi teklif eden işçi ise işçinin asgari hakları olan kıdem, ihbar, fazla mesai ve yıllık izin alacağı v.b ödenmelidir. Ancak ikale teklifi işverenden geliyorsa işveren işçiye hem yasal haklarını ödemesi gerekmektedir hem de Yargıtay uygulamasında paket denilen ek ödeme yapması gerekmektedir. Eğer bu paket ödemesini yapmazsa ikale sözleşmesi geçersiz kabul edilecektir. Belirtmemiz gerekir ki bu sözleşmenin kim tarafından teklif edildiği işveren tarafından ispat edilmesi gereken bir husustur. Eğer işveren ikale teklifini işçinin yaptığını ispat edemezse kendi yapmış gibi sonuç doğacaktır.

İKALE SÖZLEŞMESİNİN SONUÇLARI

Öncelikle belirtmemiz gerekir ki bu sözleşmenin en temel sonucu iş akdinin tarafların anlaşması ile sona ermesidir. Diğer sonuçlarına Gelecek olursak;

• İş sözleşmesi ikale ile sona ermişse işçinin işe iade davası açması mümkün değildir. Ancak ikale sözleşmesi geçersizse işçi işe iade davası açabilecektir.
• İş sözleşmesi ihale yolu ile sona erdiği takdirde işçinin işsizlik maaşı alması mümkün değildir. Zira ikale sözleşmesi iş güvencesi hükümlerini devre dışı bırakmaktadır. Ancak uygulamada iş verenler işçinin işten çıkış kodunu ikale sözleşmesi yerine işsizlik maaşı alabileceği başka kodlar olarak işaretlemektedir. Bu şekilde işçi hem ikale ile bu haklarına son vermekte hem de işsizlik maaşı almaktadır.
• İkale sözleşmesi sonucunda işçi anlaşmanın içeriğine göre asgari haklarını yani kıdem ihbar ücret yıllık izin ve fazla mesai alacağını almakta ve bazı durumlarda ek ödemede almaktadır.

SIK SORULAN SORULAR