HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ

İşlediği suçtan dolayı hakkında hapis cezasına ilişkin hüküm kurulan kişi hakkında hükmedilen cezanın, kanunda düzenlenen bazı şartların sağlanması halinde; belirli bir süre için geri bırakılarak denetim süresi öngörülmesine ” Hapis Cezasının Ertelenmesi ” denilmektedir. Mahkemece takdir edilen denetim süresi şartları sanık tarafından sağlandığı takdirde, sürenin sonunda cezanın infaz edildiği sayılır.

Bu husus, hukukumuzda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) ”Hapis Cezasının Ertelenmesi” yan başlıklı 51. Maddesinde düzenleme alanı bulmuştur. İlgili kanun maddesi aşağıdaki gibidir:

TCK MADDE 51

(1) İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada on sekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;

a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,

b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması gerekir.

(2) Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hakimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.

(3) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.

(4) Denetim süresi içinde;

a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,

b) Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,

c) On sekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, mahkemece karar verilebilir.

(5) Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hakimine verir.

(6) Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.

(7) Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hakiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine

(8) Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİNİN SONUÇLARI

SANIK HAKKINDA 2 YIL YAHUT DAHA AZ HAPİS CEZASINA HÜKMEDİLMİŞ OLMASI (TCK51/1)

Ancak işlediği suçtan dolayı hakkında 2 yıl veya daha az süre ile hapis cezasına hükmedilmiş kişinin cezası ertelenebilir. Bu koşulun tek istisnası olarak; bu ceza süresi şartı fiili işlediği sırada on sekiz yaşını doldurmamış yahut altmış beş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Sanığa isnat edilen birden fazla suç söz konusu olması durumunda ise Yargıtay verilen cezaları değerlendirirken kişi hakkında hükmedilen cezaların tümünün toplamına değil belirlenmiş cezaların ayrı ayrı değerlendirilmesine dikkat edilmesi gerektiğini belirtmiştir.

DAHA ÖNCE KASITLI İŞLENMİŞ BİR SUÇTAN DOLAYI KİŞİ HAKKINDA  3 AYDAN FAZLA MAHKUMİYET CEZASI OLMAMASI (TCK 51/1-a)

Daha önce kasıtlı olarak işlenmiş bir suçtan dolayı sanık hakkında hükmedilmiş   3 aydan fazla mahkumiyet cezası olması halinde; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda (TCK 51/1-a) anılan koşulları taşımayacağından kişi cezanın ertelenmesi kurumundan yararlanamayacaktır. Fakat fiilin taksirle işlenmesi halinde, taksirle işlenen fiil neticesinde hükmedilen cezanın mahiyetinin önemi olmaksızın, hapis cezası ertelenebilecektir. Kişi hakkında birden fazla suç işlemesi halinde işlenen suçlardan biri hakkında 3 aydan fazla hapis cezası verilirse fakat bu ceza kesinleşmezse cezanın ertelenebilmesi mümkün olabilecektir. Sanık, daha önce işlediği suçtan dolayı adli para cezası almış ise yine ceza erteleme kurumundan yararlanmasına olanak tanınacaktır.

MAHKEMECE SANIK HAKKINDA TEKRAR SUÇ İŞLEMEYECEĞİ KANAATİNİN OLUŞMASI (TCK 51/1-b)

Cezanın ertelenebilmesinde öngörülen koşullardan bir diğeri de ; sanığın suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşmasıdır. Sanığın işlediği suç dolayısıyla pişman olup olmadığı, tekrar suç işlemeyeceği hususu hakim tarafından değerlendirilecektir. Suç işlediği tespit edilen fakat bir daha suç işlemeyeceğine kanaat getirilen şahsın kişiliği ve sosyal yaşantısı da dikkate alınarak hapis cezasının ertelenmesi karar verilebilecektir.

MAĞDURUN UĞRADIĞI ZARARIN TAZMİN EDİLMESİ (TCK 51/2)

Hapis cezasının ertelenmesi ek bir koşula bağlanabilir. Mağdurun zararın tazmin edilmesi şarttır. Bu zarar giderme işlemi somut olayın şartlarına göre değerlendirilecektir. Zararın giderilmesi aynen iade, eski hale getirme veya tazmin şeklinde olabilir.

Belirtildiği üzere bu şart takdiri bir şarttır. Olmak zorunda olmayıp hakimin hapis cezasının ertelenmesini böyle bir koşula bağladığı hallerde, kişi bu zararı giderene kadar hapis cezası infaz edilir. Zarar giderildiği takdirde hükümlü cezaevinden serbest bırakılır.

DENETİM SÜRESİ VE DENETİM SÜRESİ İÇERİSİNDE SANIĞIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ (TCK 51/4 ve TCK 51/5)

Hapis cezasının ertelenmesini sanığa tanınan bir şans olarak değerlendirmek mümkündür. Denetim süresi de bu şansın koşulu olarak kabul edilmelidir. Belirtmemiz gerekir ki bu denetim süresinin alt sınırı, hükmedilen ceza miktarından az olamaz.

Bu denetim süresi içerisinde kişiye yüklenen en büyük sorumluluk tekrar bir kasıtlı suç işlememesidir. Eğer denetim süresi içerisinde kasıtlı bir başka suç işlenirse ertelenen ceza ile birlikte yeni işlenen suçun cezası da infaz edilir.

Bunun haricinde kişiye başkaca yükümlülükler de yüklenebilir. TCK’nın 51 nci maddesinde denetim süresi içinde hakimin takdirine bağlı olarak hükümlüye ne gibi yükümlülükler getirileceği düzenlenmiştir. Nitekim denetim süresi içerisinde hükümlünün;

• Bir meslek veya sanat sahibi değilse, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,
• bir meslek veya sanat sahibi ise, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
• 18 yaşından küçük ise bir meslek veya sanat edinmesini sağlamak amacıyla gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, karar verilebilir (TCK.m.51/4).

• Hükümlünün hâkimin takdirine bağlı olarak denetim süresi içerisinde uzman bir kişinin yardım ve kontrolüne tabi tutulması da mümkündür (TCK.m.51/5).

Şayet, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek uzman bir kişi görevlendirilmişse, bu kimse;

• kötü alışkanlıklarından kurtulmasını ve sorumluluk bilinci ile iyi bir hayat sürmesini sağlamak için hükümlüye öğüt verir,
• hükümlünün eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek istişarede bulunur
• hükümlünün davranışları sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişmesi hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hâkime verir (TCK m.51/5).

2- ERTELEME KARARININ GERI ALINMASI

TCK. sisteminde erteleme iki ihtimalde geri alınabilir. Birincisi, hükümlünün denetim süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlemesi, ikincisi ise kendisine yüklenen yükümlülüklere hâkimin uyarısına rağmen uymamakta ısrar etmesidir (TCK 51/7)

Hükümlü, denetim süresi içerisinde kastlı bir suç işlediği yahut denetim süresince yükümlülüklerini yerine getirmediği taktirde söz konusu suça ilişkin mahkûmiyet kararını veren mahkeme, ertelemeyi geri alma kararı verebilir. Cezanın ertelenmesine ilişkin karar kesinleştiğinde cezanın kısmen yahut tamamen infazına başlanacaktır.

3-  HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ İLE İLGİLİ DİĞER ÖNEMLİ HUSUSLAR

• Hapis cezası dışındaki yaptırımlar mahkeme karar ile dahi olsa ertelenemez. Yani Türk hukuk sisteminde adli para cezaları ve güvenlik tedbirlerinin ertelenebilmesi mümkün değildir. İşlenen suç yaptırım olarak hem hapis hem de adli para cezası ihtiva etmekteyse hapis cezası ertelenirken adli para cezası infaz edilecektir.

• Hapis   cezasının ertelenmesi   kararına   karşı itiraz ancak istinaf kanun yoluna başvurulabilir.

• Hüküm verildiği zaman bu durum adli sicil kaydına işlenir ancak denetim süresince yükümlülüklere uyulduğu taktirde denetim süresi sonun adli sicil kaydından silinecektir.

• Hapis cezasının ertelenmesi ile infazın ertelenmesi birbirinden farklı kurumlardır. Hapis cezasının ertelenmesi, sanığın cezasını belirli şartlar dahilinde cezaevi dışında denetimli bir şekilde infaz etmesidir. İnfazın ertelenmesi ise sanık hakkında kesinleşen hapis cezasının yalnızca infaz edileceği tarihin ertelenmesidir.

• Sanığın daha lehine olan hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilecek hallerde ise hapis cezasının ertelenmesine karar verilmesi mümkün değildir. Fakat; hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesine imkan olmayan hallerde hapis cezasının ertelenmesi yoluna gidilebilecektir.

• Affa uğramış bulunan önceki mahkumiyetin süresi ne olursa olsun cezanın ertelenmesine engel değildir. Bununla birlikte; Sanığın daha önce gerçekleştirdiği fiil suç olmaktan çıkmışsa bu fiil cezanın ertelenmesine engel teşkil etmeyecektir.

• Adli para cezasının ödenmediği hallerde sanık hakkında karar verilen tazyik hapsinin uygulanması hapis cezasının ertelenmesine engel teşkil etmeyecektir.

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

TCK madde 51 – Hapis Cezasının Ertelenmesi

 “Dairemizce de kabul gören Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 08/04/2014 tarih, 2013/7-591 Esas, 2014/171 Karar ve 16/05/2017 tarih, 2015/398 Esas, 2017/272 Karar sayılı kararlarında ayrıntıları belirtildiği gibi; suçun işleniş biçimi, suçun işlenmesindeki özellikler, fiillerin işleniş yer ve zamanı, fiiller arasında geçen süre, korunan değer ve yarar, hareketin yöneldiği maddi konunun niteliği, olayların oluş ve gelişimi ile dış dünyaya yansıyan diğer tüm özellikler birlikte değerlendirilip sanığın eylemlerini bir suç işleme kararının icrası kapsamında gerçekleştirip gerçekleştirmediği ve hakkında TCK’nun 43. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağı hususlarının tartışılarak belirlenmesi bakımından;

Temyiz incelemesine konu bu dosyaya ilişkin suç tarihinin 10/09/2014, iddianame düzenleme tarihinin ise 30/09/2014 olduğu,

Sanık hakkında İskenderun 1. Asliye Ceza Mahkemesinde aynı tür suçtan açılan ve halen derdest olan mahkemenin 2021/385 Esas sayılı dosyasında suç tarihinin 14/09/2014, iddianame düzenleme tarihinin ise 02/11/2014 olduğu, anlaşılmakla;

Bu dosyalardaki eylemlerin benzer suç vasfına yönelik olduğu gözetilerek suç tarihlerine ve işlenen suçun niteliğine göre adı geçen sanığın eylemlerinin TCK’nun 43. maddesi kapsamında zincirleme biçimde kaçakçılık suçunu oluşturup oluşturmadığının takdir ve değerlendirilmesi bakımından dosyaların incelenmesi gerektiğinde birleştirilmesi ve sonucuna göre sanığın hukuki durumunun değerlendirilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi,

5237 sayılı TCK’nun 51/7. maddesi gereğince sanığın denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi halinde ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilmesi gerektiği halde infazı kısıtlayacak şekilde ertelenen cezanın tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilmesi…” (YARGITAY 7. Ceza Dairesi Esas: 2021/ 27814 Karar: 2021 / 17439 Karar Tarihi: 16.12.2021)

TCK madde 52 – Deneti̇m Süresi̇ni̇ İyi̇ Halli̇ Olarak Geçi̇rdi̇ği̇ Takdi̇rde Ertelenmi̇ş Bulunan Hapi̇s Cezasının İnfaz Edi̇lmi̇ş Sayılacağı İhtarına Karar Veri̇lmesi̇ Gerekti̇ği̇nin Gözetilmemesi

 “28.06.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6545 sayılı Yasa ile 5607 sayılı Yasanın 3/5. maddesinde yapılan değişiklik öncesi anılan maddede öngörülen hapis cezası üst haddinin 2 yıl olduğu gözetilerek;

Anayasa Mahkemesi’nin 25.06.2020 tarihli, 2020/16 Esas ve 2020/33 Karar sayılı iptal kararı ile 17.10.2019 tarih ve 7188 sayılı Yasanın 24. maddesi ile yeniden düzenlenen ve 5271 sayılı CMK’nun 251/1. maddesinde hüküm altına alınan basit yargılama usulüne ilişkin aynı Yasanın geçici 5/1-d bendinde yer alan “…kovuşturma evresine geçilmiş…” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmesi, aynı şekilde 16.03.2021 tarihli, 31425 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Anayasa Mahkemesi’nin 14.01.2021 tarihli, 2020/81 Esas ve 2021/4 Karar sayılı kararı ile yargılama aşamasında olup, henüz kesinleşmiş hükümle sonuçlanmamış dosyalar yönünden, ceza miktarı üzerinde fail lehine etki doğuracağı, bu nedenle belirli bir tarih itibariyle hükme bağlanmış olan dosyalarda basit yargılama usulünün uygulanmamasının Anayasa’nın 38. maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle 7188 sayılı Yasanın 31. maddesiyle eklenen Geçici 5. maddenin (d) bendinde yer alan “…hükme bağlanmış…” ibaresinin iptal edildiği de dikkate alınmak suretiyle, TCK’nun 7. ve CMK’nun 251. maddeleri uyarınca sanığın eyleminin “basit yargılama usulü” yönünden yeniden değerlendirilmesinde zorunluluk bulunması,

2)Sanık hakkında verilen hapis cezasının ertelenmesine karar verildiği anlaşılmakla, 5237 sayılı TCK’nun 51/8. maddesi uyarınca denetim süresini iyi halli olarak geçirdiği takdirde ertelenmiş bulunan hapis cezasının infaz edilmiş sayılacağı ihtarına karar verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi,

3) Suça konu kaçak eşyanın 5607 sayılı Yasanın 13/1. maddesi yollamasıyla 5237 sayılı TCK’nun 54/4. maddesi uyarınca müsaderesine karar verilmesi gerektiğinin gözetilmemesi, yasaya aykırı, katılan … İdaresi vekilinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görülmüş olduğundan…” (YARGITAY 7. Ceza Dairesi Esas: 2019/ 6195 Karar: 2021 / 17014 Karar Tarihi: 08.12.2021)

SIKÇA SORULAN SORULAR