Engelli Hakları

Engelli bireylerin topluma tam ve eşit katılımını sağlamak amacıyla Türkiye’de çeşitli yasal düzenlemeler ve sosyal destekler mevcuttur. Bu içerikte, engelli haklarının kapsamı, engellilere sağlanan devlet destekleri, eğitim ve çalışma hakları gibi konular detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Engelli Hakları Nelerdir?

Engelli hakları, engelli bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve topluma entegrasyonlarını sağlamak için oluşturulmuş hukuki ve sosyal düzenlemeleri kapsar. Türkiye’de engelli hakları, Anayasa, 5378 sayılı Engelliler Kanunu, İş Kanunu, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gibi çeşitli yasal metinlerle güvence altına alınmıştır.

1. Anayasal Haklar

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. ve 61. maddeleri engelli bireylere pozitif ayrımcılık tanımakta ve devletin sosyal güvenlik önlemleri almasını zorunlu kılmaktadır:

• Madde 10: Devlet, engelli bireylerin haklarını koruyarak, onlara yönelik özel tedbirler alabilir.

• Madde 61: Devlet, engelli vatandaşlarını korumak ve topluma kazandırmak için gerekli önlemleri alır.

2. Engelliler Kanunu (5378 Sayılı Kanun)

2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, engelli bireylerin eğitim, sağlık, ulaşım, istihdam gibi temel haklara erişimini düzenler.

Bu kanuna göre:

• Kamu kurumları ve özel sektör, engellilerin erişimine uygun hale getirilmelidir.

• Engelli bireylerin istihdamı teşvik edilmeli ve iş yerlerinde engellilere uygun düzenlemeler yapılmalıdır.

• Engelli bireylerin sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlere erişimi kolaylaştırılmalıdır.

3. Engelli Sağlık ve Sosyal Hakları

Engelli bireyler, sağlık hizmetlerinden öncelikli olarak yararlanabilir ve belirli durumlarda ücretsiz veya indirimli sağlık hizmeti alabilirler. Ayrıca engelli sağlık raporu ile çeşitli sosyal haklardan yararlanmak mümkündür.

Engelli Sağlık Raporu Nedir?

Engelli bireylerin resmi olarak engelli kabul edilmesi için tam teşekküllü bir hastaneden sağlık raporu alması gerekir.

• %40 ve üzeri engelli raporu olan bireyler, çeşitli devlet desteklerinden yararlanabilir.

• %90 ve üzeri engelli raporu olan bireyler için özel vergi indirimleri ve ÖTV muafiyetleri uygulanmaktadır.

Engelli Bireylere Sunulan Devlet Destekleri

1. Engelli Maaşı (2022 Sayılı Kanun Kapsamında)

Türkiye’de, gelir durumu belirli bir seviyenin altında olan engelliler Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları (SYDV) aracılığıyla engelli maaşı alabilirler.

• %40-69 engelli raporu olan bireyler için belirlenen engelli maaşı, 3 ayda bir ödenir.

• %70 ve üzeri engelli raporu olan bireyler için daha yüksek bir ödeme yapılır.

2. Evde Bakım Maaşı

Ağır engelli bireylerin bakımını üstlenen aile üyelerine devlet tarafından evde bakım maaşı ödenmektedir. Bunun için:

• Engelli bireyin raporunda “ağır engelli” ibaresinin yer alması gerekir.

• Hane içi kişi başına düşen gelir, belirlenen sınırın altında olmalıdır.

3. Engelli Araç Alımında ÖTV ve MTV Muafiyeti

Engelli bireyler veya onların birinci derece yakınları, %90 ve üzeri engelli raporu ile ÖTV muafiyetli araç satın alabilirler.

• ÖTV muafiyeti sayesinde araç fiyatlarında önemli indirim sağlanır.

• Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) muafiyeti ile yıllık MTV ödenmez.

4. Engelli Ulaşım Hakları

Engelli bireylere, şehir içi ve şehirlerarası toplu taşımalarda çeşitli indirim ve ücretsiz ulaşım imkanları sunulmaktadır:

• Belediye otobüsleri, metro, tramvay, vapur gibi toplu taşıma araçları engellilere ücretsizdir.

• Engelli birey ve bir refakatçisi için şehirlerarası tren ve otobüslerde indirim uygulanmaktadır.

• Engelli otopark kartı ile ücretsiz veya indirimli otopark kullanımı mümkündür.

Engelliler İçin Eğitim ve Çalışma Hakları

1. Engelli Bireylerin Eğitim Hakları

Engelli bireylerin eğitime erişimini kolaylaştırmak amacıyla çeşitli düzenlemeler yapılmıştır:

• Ücretsiz özel eğitim ve rehabilitasyon desteği sağlanır.

• Üniversitelerde engelli öğrencilere burs ve yurt desteği verilir.

• Özel gereksinimli öğrenciler için kaynaştırma eğitimi uygulanmaktadır.

2. Engelli Bireylerin Çalışma Hakları

Engellilerin istihdam edilmesini teşvik etmek amacıyla İş Kanunu kapsamında özel düzenlemeler bulunmaktadır:

• 50 ve üzeri çalışanı olan özel sektör işletmeleri, çalışanlarının en az %3’ünü engelli bireylerden seçmelidir.

• Kamuda engelli istihdamı için EKPSS (Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı) uygulanmaktadır.

• Engelli bireyler, iş yerlerinde kendilerine uygun düzenlemelerin yapılmasını talep edebilirler.

3. Vergi Muafiyetleri ve İndirimleri

Engelli bireyler için çeşitli vergi avantajları bulunmaktadır:

• Engelli vergi indirimi ile gelir vergisinde indirim sağlanır.

• Emlak vergisi muafiyeti, engelli bireylere tek bir konut için uygulanır.

• KDV indirimi, bazı tıbbi cihaz ve yardımcı ekipmanlar için geçerlidir.

Engelli Hakları Nasıl Kullanılır?

Engelli bireylerin haklarından yararlanabilmesi için ilgili belgeleri tamamlamaları ve resmi başvurularını yapmaları gerekmektedir.

1. Engelli sağlık raporu almak için tam teşekküllü bir hastaneye başvurulmalıdır.

2. Engelli maaşı, evde bakım maaşı gibi destekler için Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı SYDV’ye başvurulmalıdır.

3. Engelli araç alımı için ÖTV muafiyeti başvuruları, Gelir İdaresi Başkanlığı’na yapılmalıdır.

4. Engelli istihdamı için İŞKUR veya EKPSS başvurularına yönelinmelidir.

Sonuç

Türkiye’de engelli bireylerin hakları, sosyal devlet anlayışı çerçevesinde çeşitli yasal düzenlemelerle korunmaktadır. Eğitim, sağlık, istihdam ve ulaşım gibi alanlarda sağlanan destekler, engelli bireylerin toplumsal hayata aktif olarak katılmasını amaçlamaktadır. Engelli hakları konusunda bilinçlenmek ve yasal hakları etkin kullanmak, engelli bireylerin yaşam kalitesini artırmada önemli bir adımdır.

Bu yazıyı paylaşarak engelli hakları konusunda daha fazla kişinin bilinçlenmesine katkı sağlayabilirsiniz!