Değer Artış Payı Alacağı ve Katkı Payı Alacağı Farkı

Türk Medeni Hukuku’nda eşlerin evlilik süresince sahip oldukları malların yönetimini ve paylaşımını düzenleyen iki temel mal rejimi modeli bulunmaktadır: mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimi. Her iki model de evlilik birliğinde eşlerin malvarlıkları üzerindeki haklarını ve yükümlülüklerini belirlemektedir.

Mal ayrılığı rejiminde, eşler evlilik süresince edindikleri malların sahibi yalnızca kendileri olur. Yani, her eş kendi kazancı üzerinde tek başına tasarruf hakkına sahiptir. Bu rejim kapsamında edinilen mallar kişisel mülkiyet sayılır. Evlilik sona erdiğinde, diğer eşin bu mallar üzerinde aynî (mülkiyet) ya da şahsî (alacak) herhangi bir hak iddia etmesi söz konusu olamaz.

Mal ortaklığı rejimi ise eşlerin belirli mallar üzerinde birlikte mülkiyet hakkı kazandıkları bir sistemdir. Bu rejimde, evlilik süresince edinilen mallar “ortak mal” olarak kabul edilir ve bu mallar üzerinde tasarruf ancak eşlerin birlikte karar vermesiyle mümkündür.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi

Türk Medeni Kanunu’nda yer alan mal rejimi hükümleri, evlilikte taraflar arasında ekonomik dengeyi sağlamak ve boşanma durumunda adil bir paylaşım yapılmasını temin etmek amacı taşır. Bu nedenle, eşlerin hangi mal rejimini seçecekleri, hem evlilik süresindeki ekonomik ilişkileri hem de evliliğin sona ermesi halinde doğacak sonuçları doğrudan etkiler.

Mal rejimi, taraflar arasında özel bir sözleşme ile belirlenebileceği gibi, herhangi bir tercih yapılmadığı durumlarda kanunen belirlenen edinilmiş mallara katılma rejimi devreye girer. Bu rejim, 2002 yılında yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ile birlikte yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir.

Edinilmiş Mal Kavramı ve Rejimin Özellikleri

Edinilmiş mallara katılma rejimi, Türk Medeni Kanunu’nda yasal mal rejimi olarak düzenlenmiştir. Bu rejim, eşlerin evlilik süresince edindikleri mallar üzerindeki haklarını adil bir şekilde paylaşmalarını hedefler. Kanuna göre, edinilmiş mal; her eşin evlilik birliği devam ederken bir karşılık ödeyerek elde ettiği malvarlığı değeridir. Örneğin, maaş, ücret, serbest meslek kazancı, sosyal güvenlik ödemeleri, çalışma karşılığı edinilen tazminatlar ve edinilen malların yerine geçen değerler edinilmiş mallar kapsamında değerlendirilir.

Bu rejim sona erdiğinde eşler öncelikle kendi kişisel mallarını geri alır. Ancak mal ayrılığı rejiminden farklı olarak, edinilmiş mallara katılma rejiminde, eşlerden her biri diğerinin edinilmiş mallarından elde edilen artık değerin yarısı üzerinde kanunen alacak hakkına sahip olur.

Yasal Rejim Olarak Edinilmiş Mallara Katılma

Mevzuat hükümleri gereğince, eşler evlenmeden önce veya evlilik birliği içinde noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılmış yazılı bir mal rejimi sözleşmesi ile seçimlik mal rejimlerinden birini tercih etmedikleri takdirde, kanunen edinilmiş mallara katılma rejimi devreye girer. Bu durumda, tarafların herhangi bir açık tercih belirtmesine gerek kalmaksızın, evlilik birliği süresince elde edilen mallar bu rejim hükümlerine tabi olur.

Değer Artış Payı Alacağı

Değer artış payı alacağı, eşlerden birinin diğer eşe ait bir malvarlığı unsuruna yaptığı katkı karşılığında, bu katkıdan doğan hakkını koruma amacı taşıyan bir nispi alacak hakkıdır. Bu alacak hakkı, katkıda bulunan eşin, katkısının karşılıksız olmadığını açıkça ortaya koyduğu durumlarda gündeme gelir. Ancak bu hak, ayni nitelikte bir hak olmayıp, yalnızca kişisel bir alacak hakkı olarak kabul edilir. Dolayısıyla, değer artış payı alacağı, üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez; yalnızca katkı sağlanan eşe karşı talep edilebilir.

Aile Katkılarında Yargıtay Uygulaması

Eşin ailesi tarafından yapılan katkılar bakımından da Türk Medeni Kanunu’nun 227. maddesi kapsamında değer artış payı alacağı talep edilip edilemeyeceği hususu uygulamada önem arz etmektedir. Yargıtay’ın bu konuda benimsediği yerleşik içtihada göre, eşin ailesi tarafından yapılan katkının doğrudan eş adına yapıldığı açıkça ortaya konulmadıkça, diğer eşe karşı değer artış payı talebinde bulunulması mümkün değildir.

Katkı Payı Alacağı Nedir?

Katkı payı alacağı, özellikle mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu evliliklerde gündeme gelen ve mal rejimi sona erdiğinde malik olmayan eşin, malvarlığı ediniminde veya değerinde artış sağlanmasında doğrudan katkısının bulunduğunu ileri sürerek talep edebileceği bir alacak hakkıdır. Bu dava türünde davacı eş, mülkiyet hakkı davalıya ait olan bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine ya da korunmasına kendi mali katkısıyla destek olduğunu iddia eder.

Katkı Sayılabilecek Unsurlar

Katkı payı alacağına konu olabilecek katkı iddiaları, sadece doğrudan para ödemeleriyle sınırlı olmayıp oldukça geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Bu katkılar; malın edinilmesi, onarılması, iyileştirilmesi veya korunması gibi çeşitli amaçlarla sağlanan para, emek, malzeme ya da benzeri kaynaklarla gerçekleşebilir.

İspat ve Yargıtay Kriterleri

Katkı payı alacağına hükmedilebilmesi için, malik olmayan eşin diğer eşe ait mala yönelik fiilî ve maddi bir katkı sağladığını somut delillerle ispat etmesi gerekmektedir. Bu noktada yalnızca ev işleriyle ilgilenmek ya da çocuklara bakmak gibi ev içi sorumluluklar, katkı payı alacağı kapsamında değerlendirilemez. Ancak eşlerden birinin aile içi dayanışma sınırlarını aşan ölçüde bir iş gücü harcaması durumunda katkı payı talep edilebileceği kabul edilmektedir.

Katkı Payı ve Değer Artış Payı Arasındaki Farklar

Değer artış payı alacağı ile katkı payı alacağı, hukuki nitelikleri, hesaplama yöntemleri ve faiz başlangıç tarihleri açısından önemli farklılıklar içermektedir. Katkı payı alacağı davalarında dava konusu malın dava tarihindeki değeri esas alınırken; değer artış payı alacağı davalarında malın tasfiye tarihindeki rayiç değeri dikkate alınır.

Değer artış payı alacağında nominal değer garantisi söz konusuyken, katkı payı alacağında böyle bir güvence bulunmaz. Ayrıca katkı payı alacaklarında dava tarihinden itibaren faiz işletilirken, değer artış payı alacaklarında faiz karar tarihinden itibaren işlemeye başlar.

SARIKAYA&KARAY HUKUK BÜROSU

See Full Bio