İçindekiler
Butlan kelimesi Arapça dilinden dilimize geçmiş olup Türk Dil Kurumu’nun sözlüğüne göre ; batıl olma durumu, geçersizlik, hükümsüzlük, yanlışlık , haksızlık anlamlarına gelmektedir. Butlan nedir, mutlak ve nisbi butlan nedir soruları özellikle Türk Medeni Kanunu açısından önemli olup uygulamada sıkça tarafımıza yönetilmektedir.
Bunun yanı sıra hukuki anlamda butlan bir işlemin geçerlilik unsurlarından eksiklik olması sebebiyle geçersiz olan işlemleri ifade ederken kullanılmaktadır. Uygulamada evliliğin iptali kurumunda karşımıza çıkan butlan halinin nisbi ve mutlak butlan olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Türk Medeni Kanunu’nun 4. ayrımı “Batıl Olan Evlenmeler” başlıklı bölümünde mutlak ve nisbi butlan tanımlanmıştır. Bu yazımızda da özellikle bu tanımlamalar üzerinde durulacaktır.
İlgili yazılarımız ;
MUTLAK BUTLAN NEDİR ?
Yukarıda butlanın bir hukuki işlemin geçerlilik unsurlarının bulunmaması halinde söz konusu olduğunu belirtmiştik. Ayrıca hukuki işlemin geçerlilik unsurlarında hangilerinin bulunmadığına göre butlanın türü de değişmektedir. Eğer işlem kanunun emredici hükümlerine aykırı olmak kaydıyla geçersizse burada mutlak butlan halinin varlığından bahsedilecektir.
Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesinde evlilikte mutlak butlanın hangi durumlarda gerçekleşeceğinden bahsedilmiştir.
Mutlak butlan sebepler ;
- Eşlerden birinin evlilik sırasında evli olması,
- Eşlerden birinin evlenme esnasında sürekli bir nedenle ayırt etme gücünden yoksun olması,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak ölçüden akıl hastalığının bulunması,
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak bir hısımlığın olması.
Kanun koyucu bu 4 halin varlığını evliliğin mutlak butlanla sakat ve geçersiz olması sonucuna bağlamıştır.
MUTLAK BUTLAN DAVASINI KİM AÇABİLİR ?
Türk Medeni Kanunu 146. maddesi mutlak butlan davasının açma görevi ve hakkını düzenlemektedir. Buna göre bu dava cumhuriyet savcısı tarafından görevi gereği re’sen açılacaktır. Ayrıca bu dava ilgili olan herkes tarafından da açılabilecektir.
Cumhuriyet savcısının bu davayı açma yetkisi evlilik devam ettiği sürecedir. Yani sona ermiş bir evliliğin mutlak butlanı savcı tarafından re’sen dava edilemez. Ancak tabii ki her ilgili mutlak butlan tespiti için dava açabilecektir.
Ayrıca belirtmemiz gerekir ki eşlerden birinin evlenme esnasında sürekli bir nedenle ayırt etme gücünden yoksun olması halinde ayırt etme gücü sonradan kazanılmış veya akıl hastalığı iyileşmiş ise mutlak butlan davası yalnızca ayırt etme gücünü sonradan kazanan veya akıl hastalığı iyileşen kişi tarafından açılabilecektir.
Bu hususta son olarak belirtmeniz gerekir ki eşlerden birinin evlenme esnasında evli olması halinde önceki evlilik mutlak butlan kararı verilmeden evvel sona ermiş ve ikinci evlenmede ki diğer eş bu hususta iyi niyetli ise ikinci evliliğin butlanına karar verilemez.
NİSBİ BUTLAN NEDİR ?
Nisbi butlan da mutlak butlandan farklı olarak bu durumun varlığı halinde dava açma hakkı yalnızca eşlere bazı durumlarda yasal temsilciye aittir. Dolayısıyla Cumhuriyet savcısının görevi gereği re’sen dava açma hakkı ve yetkisi bulunmamaktadır.
Eşlerin dava hakkı Türk Medeni Kanunu’nun 148, 149, 150 ve 151.Maddelerinde düzenlenmiştir.
NİSBİ BUTLAN SEBEPLERİ
- Ayırt etme gücünden geçici olarak yoksun olma
Türk Medeni Kanunu 148. maddesi evlenme esnasında geçici bir nedenle ayırt etme gücünü kaybeden eşin evlenmenin iptalini nisbi butlan sebebiyle talep edebileceği hakkı olduğunu düzenlemektedir. Örneğin kişiye ayırt etme gücünü ortadan kaldıracak bir ilaç verilmesi hali buna örnek olarak gösterilebilecektir.
- Yanılma
Türk Medeni Kanunu 149. maddesi yanılmanın nisbi butlana sebep olduğunu ve bunun evliliğin iptali sebebi olduğunu belirtmiştir. yanılma halleri;
- Kişinin evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişi ile evlenmeyi düşünme diye halde yanılmak sureti ile bu evliliğe razı olması,
- Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmiş olması,
hallerinde mevcuttur.
- Aldatma
Türk Medeni Kanunu 150. maddesi uyarınca aldatma sebebiyle evliliğin iptali için;
- Eşin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından ve onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olması,
- Davacının veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmesi
gerekmektedir.
- Korkutma
Türk Medeni Kanunu 151. maddesi kişinin kendisi veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namuslu ve onuruna yönelik ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmesi durumunda korkutma sebebiyle evliliğin iptali davası açılabileceğini ve bunun bir nisbi butlan sebebi olduğunu belirtmiştir. (Butlan nedir, Mutlak ve nisbi butlan nedir ? )
YASAL TEMSİLCİNİN DAVA AÇMASI
Küçük veya kısıtlı yasal temsilcinin onayı olmaksızın evlenirse izni alınmayan yasal temsilci evliliğin iptalini talep edebilecektir.
NİSBİ BUTLAN DAVASI NE ZAMAN AÇILIR ?
İptal davası açma hakkı iptal sebebin öğrenildiği veya korkun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay ve her halde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle ortadan kalkar.
Bir işlemin geçerlilik unsurlarının bulunmaması halinde ortaya çıkan geçersizlik durumu butlandır.
