1. Aleniyet ilkesi nedir?
Aleniyet ilkesi, duruşmaların ve mahkeme kararlarının kamuya açık bir şekilde yapılmasını ifade eder. Bu ilke, yargılama sürecinin şeffaflığını ve tarafsızlığını sağlamayı amaçlar. Herkes, mahkeme duruşmalarını izleyebilir ve kararları inceleyebilir.
2. Duruşmalar her zaman aleni midir?
Genel kural olarak duruşmalar alenidir, ancak bazı istisnalar vardır. Mahkeme, duruşmaların bir kısmını veya tamamını gizli yapabilir. Bu durumlarda şu hususlar dikkate alınır:
- Genel ahlâkın korunması: Kamu düzenini veya ahlâki değerleri koruma gerekliliği.
- Kamu güvenliği: Toplumun güvenliğini tehdit eden durumların engellenmesi.
3. Mahkeme, duruşmayı gizli yapmaya nasıl karar verir?
Gizlilik kararı şu şekilde alınabilir:
- Taraflardan birinin talebi üzerine: Taraflardan biri, mahkemeden duruşmanın gizli yapılmasını talep edebilir.
- Hâkimin re’sen kararı: Mahkeme, taraflardan talep gelmese bile, gerekli gördüğü takdirde gizlilik kararı alabilir.
Gizlilik kararı, ön sorunlar hakkındaki hükümler çerçevesinde incelenir ve karara bağlanır.
4. Gizli duruşma ne anlama gelir?
Gizli duruşma, sadece mahkeme heyetinin, tarafların ve onların vekillerinin katılımına izin verilen duruşmalardır. Halkın katılımı engellenir ve yargılama sürecinde edinilen bilgiler dışarıya sızdırılamaz.
5. Hâkim, gizli duruşma sırasında katılımcıları nasıl uyarır?
Hâkim, gizli duruşmada bulunanları şu şekilde uyarır:
- Bilgi paylaşım yasağı: Katılımcılar, yargılama sırasında edindikleri bilgileri üçüncü şahıslara açıklayamaz.
- Ceza tehdidi: Hâkim, Türk Ceza Kanunu’nun gizliliğin ihlaliyle ilgili hükümlerini hatırlatarak bu kurallara uyulmamasının hukuki ve cezai sonuçlarını bildirir.
- Tutanak: Bu uyarılar tutanaklara geçirilir ve resmî kayıt altına alınır.
6. Hâkim, gizlilik kararı için gerekçe belirtmek zorunda mı?
Evet, hâkim, gizlilik kararı verirse bunun gerekçelerini açıklamalıdır. Bu gerekçeler, esas hakkındaki kararla birlikte detaylı olarak belirtilir.
7. Kararlar her zaman aleni midir?
Evet, mahkeme kararları alenidir ve kamuya açıklanır. Ancak gizli duruşmalarda verilen kararların içeriği, gizliliği ihlal etmemek kaydıyla paylaşılır.
8. Gizlilik talebi reddedilirse ne olur?
Eğer taraflardan birinin gizlilik talebi reddedilirse, bu karar açık duruşmada gerekçelendirilerek açıklanır. Ret kararına karşı kanun yollarına başvurulabilir.
9. Aleniyet ilkesi adil yargılama hakkı açısından neden önemlidir?
Aleniyet ilkesi, yargı sürecinin:
- Şeffaf ve denetlenebilir olmasını sağlar: Halkın yargılamaları izleyebilmesi, mahkemelerin tarafsızlığını ve doğruluğunu güvence altına alır.
- Hukuki güvenliği artırır: Tarafların ve kamuoyunun, yargılama sürecinin nasıl işlediğini anlamasına olanak tanır.
- Hak ihlallerine karşı koruma sağlar: Duruşmaların aleni olması, adaletsizliklerin önüne geçilmesine katkıda bulunur.
10. Hangi durumlarda aleniyet ilkesi sınırlanabilir?
Aleniyet ilkesi, bazı özel durumlarda sınırlandırılabilir:
- Çocuklara ilişkin davalar: Özellikle velayet veya istismar gibi konuları içeren davalarda gizlilik esastır.
- Devlet güvenliği: Devletin güvenliğini tehdit eden durumların olduğu davalarda aleniyet ilkesi sınırlanabilir.
- Özel hayatın gizliliği: Tarafların kişisel mahremiyetinin korunması gerektiği durumlarda.
11. Gizlilik kararına uymayanlar için yaptırımlar nelerdir?
Gizlilik kararına uymayanlar hakkında Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddelerine göre cezai işlem yapılabilir. Bu cezalar arasında:
- Para cezası: Gizliliği ihlal edenlere para cezası uygulanabilir.
- Hapis cezası: Daha ciddi ihlallerde hapis cezası öngörülmüştür.
12. Aleniyet ilkesinin uluslararası boyutu nedir?
Aleniyet ilkesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi kapsamında adil yargılama hakkının bir parçası olarak kabul edilir. Bu madde, herkesin duruşmalarının aleni ve tarafsız bir mahkeme tarafından yapılmasını öngörür.