Akıllı ilaçlar, kanser tedavisinde kullanılan ve kanser hücrelerini seçici biçimde hedef alan, ileri teknoloji ürünü tedavi ajanlarıdır. Bu ilaçlar, genellikle kemoterapiye kıyasla daha az yan etki oluşturması ve kanserli hücreleri spesifik olarak hedeflemesi sebebiyle tercih edilmektedir. Ancak yüksek maliyetleri nedeniyle bu ilaçların devlet tarafından karşılanıp karşılanmadığı sıkça merak edilmektedir. 2025 yılı itibarıyla ülkemizde devlet, yani Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), akıllı ilaçların tamamını karşılamamaktadır. Yalnızca ruhsatlı olan ve Sağlık Uygulama Tebliği’nde (SUT) belirlenmiş bazı ilaçlar, sınırlı endikasyonlar için geri ödeme kapsamında yer almaktadır.
Akıllı ilaçların çoğu henüz SUT listesine dahil edilmediğinden, bu ilaçlara ulaşmak isteyen hastalar ilacın bedelini kendi imkanlarıyla karşılamak zorunda kalır. Akıllı ilaçlar arasında yer alan birçok biyoteknolojik veya hedefe yönelik ilaç, özellikle kanser tedavisinde hayati öneme sahiptir. Ancak devlet desteği yalnızca sınırlı sayıda molekül ve endikasyon için geçerlidir. Bu kapsam dışında kalan ilaçlar için hastaların SGK’ya bireysel başvuru yapması veya hukuki yollara başvurması gerekmektedir.
Devlet Hangi Akıllı İlaçları Karşılıyor?
Devletin, yani SGK’nın karşıladığı akıllı ilaçlar listesi, Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış ve SUT’ta yayımlanmış ruhsatlı ilaçlarla sınırlıdır. Örneğin bazı HER2 pozitif meme kanseri tedavisinde kullanılan trastuzumab (Herceptin) gibi ilaçlar belirli kriterler dahilinde SGK tarafından ödenmektedir. Ancak her akıllı ilaç için bu durum geçerli değildir. İlaçların geri ödeme listesine alınabilmesi için:
- İlacın Türkiye’de ruhsatlı olması,
- Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği endikasyonlarda kullanılması,
- SGK’nın maliyet-etkinlik değerlendirmesinden geçmiş olması,
- Onkoloji uzmanı tarafından onaylanmış rapor ve reçete ile kullanılması,
gibi şartlar aranmaktadır. Bu şartların dışında kalan akıllı ilaçların bedeli SGK tarafından ödenmemektedir.
Akıllı İlaçların SGK Kapsamına Alınmamasının Sebepleri
Akıllı ilaçlar, üretim maliyetleri yüksek biyoteknolojik tedavilerdir. Türkiye’de SGK, her ilacı otomatik olarak geri ödeme listesine dahil etmemekte; öncelikle ilacın etkinliği, maliyet fayda dengesi ve uluslararası kullanım kılavuzları dikkate alınarak bir değerlendirme süreci yürütmektedir. Henüz geri ödeme listesine alınmamış akıllı ilaçlar, bu sürecin devam etmesi veya ilacın sınırlı endikasyonlar dışında kullanılması nedeniyle SGK kapsamı dışında kalmaktadır.
Akıllı İlaçlar İçin SGK Başvurusu
SGK tarafından karşılanmayan akıllı ilaçlara erişim sağlamak için hasta veya hasta yakınları SGK’ya dilekçe ile başvuru yapabilir. Başvuruda:
- Onkolog tarafından düzenlenmiş, ilacın tıbbi zorunluluğunu açıklayan rapor,
- Patoloji ve genetik test sonuçları,
- Alternatif tedavi yöntemlerinin başarısız olduğunu gösteren belgeler,
- İlacın hastanın yaşam hakkı açısından hayati önem taşıdığını gösteren tıbbi gerekçeler,
sunulmalıdır. SGK bu başvuruyu reddederse, hasta idari dava açarak akıllı ilacın geri ödeme kapsamına alınmasını talep edebilir. İdare mahkemelerinde açılan bu davalarda yürütmenin durdurulması talep edilerek dava süresince ilacın ücretsiz sağlanması sağlanabilir.
Akıllı İlaçların Fiyatı ve Ekonomik Etkileri
Akıllı ilaçlar, üretim sürecindeki ileri teknoloji ve sınırlı üretim imkanları nedeniyle oldukça pahalıdır. Bir kür tedavi bedeli on binlerce lirayı bulabilir ve uzun süreli tedavilerde bu maliyet yüz binlerce liraya kadar çıkabilir. Devletin bu ilaçları karşılamaması, özellikle kanser hastaları için tedaviye erişimi ekonomik olarak imkânsız hale getirebilir. Bu nedenle SGK başvuruları, özel sağlık sigortaları ve hukuki yollar büyük önem taşır.
Hukuki Süreç ve Dava Hakkı
SGK tarafından akıllı ilacın bedeli karşılanmadığında, hastaların idare mahkemesinde dava açma hakkı vardır. Bu davalarda öne çıkan hukuki gerekçeler:
- İlacın hayati önemde olduğu,
- Alternatif tedavi seçeneği bulunmadığı,
- Anayasa’nın 56. maddesi ile güvence altına alınan sağlık hakkının ihlal edilmemesi gerektiği,
- Emsal yargı kararlarıdır.
Mahkemeler, hastanın tedaviye erişiminde telafisi güç zararlar doğabileceğini değerlendirerek yürütmenin durdurulmasına karar verebilir. Bu karar, dava süresince SGK’nın ilacın bedelini karşılamasını sağlar.
Sonuç
Akıllı ilaçlar, kanser tedavisinde büyük ilerlemeler sağlamasına rağmen, devlet tarafından genellikle karşılanmamaktadır. Yalnızca ruhsatlı ve SUT listesinde yer alan bazı akıllı ilaçlar belirli endikasyonlarda SGK tarafından ödenir. Diğer durumlarda hastalar kendi imkanlarıyla ödeme yapmakta veya hukuki yollarla hak arayışına girmektedir. Akıllı ilaçların geri ödeme kapsamına alınması, hem tedaviye erişimi kolaylaştırmak hem de hastaların ekonomik yükünü hafifletmek açısından büyük önem taşımaktadır.
SGK’ya akıllı ilaçlar için nasıl başvurulabilir ve hukuki haklar nelerdir?
SGK’ya karşılanmayan akıllı ilaçlar için hasta veya hasta yakınları dilekçe ile başvurabilir. Başvuruda, onkolog raporu, patoloji ve genetik test sonuçları, başarısız alternatif tedavi belgeleri ve ilacın hayati önemini gösteren gerekçeler sunulmalıdı. SGK başvurusu reddedilirse, hasta idari dava açarak ilacın geri ödeme kapsamına alınmasını talep edebilir ve mahkemeler yürütmeyi durdurabilir.
Akıllı ilaçların SGK kapsamında olmamasının sebepleri nelerdir?
Akıllı ilaçlar, üretim maliyetleri yüksek biyoteknolojik tedavilerdir ve SGK, her ilacı otomatik olarak geri ödeme listesine dahil etmemektedir. Değerlendirme sürecinde etkinlik, maliyet fayda dengesi ve uluslararası kullanım kılavuzları dikkate alınmakta olup, bu sürecin devam etmesi veya sınırlı endikasyonlar nedeniyle bazı ilaçlar kapsam dışında kalmaktadır.
SGK hangi akıllı ilaçları karşılamaktadır ve karşılaması için hangi şartlar gereklidir?
SGK’nın karşılaştığı akıllı ilaçlar, Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış ve SUT’ta yayımlanmış ruhsatlı ilaçlarla sınırlıdır. İlacın Türkiye’de ruhsatlı olması, belirli endikasyonlarda kullanılması, maliyet-etkinlik değerlendirmesinden geçmiş olması ve onkoloji uzmanı raporu ile kullanılması gibi şartlar gerekmektedir.
Türkiye’de 2025 yılı itibarıyla akıllı ilaçların devlet tarafından karşılanma durumu nedir?
2025 yılı itibarıyla Türkiye’de devlet, yani Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), akıllı ilaçların tamamını karşılamamaktadır. Yalnızca ruhsatlı olan ve Sağlık Uygulama Tebliği’nde belirlenmiş bazı ilaçlar, belirli endikasyonlar için geri ödeme kapsamındadır.
Akıllı ilaçlar nedir ve kanser tedavisinde neden tercih edilmektedirler?
Akıllı ilaçlar, kanser tedavisinde kullanılan ve kanser hücrelerini seçici biçimde hedef alan ileri teknoloji ürünü tedavi ajanlarıdır. Bu ilaçlar genellikle kemoterapiye kıyasla daha az yan etki oluşturmakta ve kanserli hücreleri spesifik olarak hedeflemesi sebebiyle tercih edilmektedir.
