AİLE KONUTU ŞERHİ

Türk hukukunda aile hukuku, evlilik birliği içindeki eşlerin hak ve yükümlülüklerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Evlilik birliği içinde eşlerin iradelerini serbestçe ortaya koyabilmesi, evlenme ile birlikte oluşan ailenin korunması ve devamlılığı ile birlikte ele alınır. (Aile konutu şerhi nasıl konulur , aile konutu şerhi nedir, aile konutu nedir ve aile konutu haczedilebilir mi)

Medeni Kanun’da aile hukukunu düzenleyen hükümler, ailenin korunması ve devamlılığının esas olduğunu vurgular. Aile, toplumun en küçük yapı taşı olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple aile birçok hükümle koruma altına alınmıştır. Bu koruma altına alma hükümlerinden biri de aile konutu şerhidir.

Aile konutu şerhi, eşlerin birlikte oturdukları ve ailenin varlığını sürdürdüğü konuta dair tasarruf işlemlerini belirli şartlara bağlar. Ayrıca aile konutu, evlilik birliği içinde eşlerin ortak yaşadıkları yer olarak tanımlanır ve Medeni Kanun’da düzenlenen aile konutu şerhi ile koruma altına alınır.

Aile konutu şerhi, ailenin korunması ve devamlılığı amacıyla oluşturulan bir enstrümandır. Eşlerin aile konutu üzerinde yapabilecekleri tasarruflar, aile konutu şerhi ile belirlenmiş şartlara bağlıdır. Bu şartlar, aile konutunun satışı, ipotek edilmesi veya kiraya verilmesi gibi işlemler için farklılık gösterebilmektedir.

Örneğin, aile konutu şerhi ile koruma altına alınan bir konutun satışı için, hem eşlerin rızası hem de hakim kararı gereklidir. Bu şekilde, aile konutu üzerindeki tasarrufların aileye zarar vermesi önlenebilir ve ailenin korunması sağlanabilir.

Aile konutu şerhi, aile hukukunun önemli bir enstrümanıdır. Evlilik birliği içindeki eşlerin birbirlerine ve aileye karşı sorumluluklarını koruma altına alır. Bu şekilde, aile yapısının sürdürülmesi ve korunması amaçlanmaktadır.

Bu yazımızda;

• Aile konutu şerhi nasıl konulur ,
• aile konutu şerhi nedir,
• aile konutu nedir ve
• aile konutu haczedilebilir mi sorularını ayrıntılı şekilde inceleyeceğiz.

İlgili yazılarımız ;

• KONUT DOKUNULMAZLIĞININ İHLALİ SUÇU (TCK 116)
• AİLE MAHKEMESİ
• TANIMA VE TENFİZ DAVASI
• AİLE İKAMET İZNİ
• TERK NEDENİYLE BOŞANMA DAVASI

AİLE KONUTU ŞERHİ NASIL KONULUR ?

Aşağıda aile konutu nedir, aile konutu şerhi nedir sorularının cevapları ayrıntılı bir şekilde paylaşılacaktır. Öncelikle uygulamada en sık karşılaşılan sorulardan bir diğeri ise aile konutu şerhi nasıl konulur sorusudur. Aşağıda ayrıntılı olarak açıklayacağımız gibi burada şerh üçüncü kişilere bir açıklama niteliğindedir. Bu sebeple şerh konulmakla o konut TMK 194. madde kapsamına girmez. Zaten o kapsamda olan bir konutun hüviyeti 3. kişilere şerh ile açıklanır. Aileyi korumayı ilke edinen kanun koyucu Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesinde ;

“Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin verilmesini tapu müdürlüğünden isteyebilir.”

şeklinde söylenerek malik olmayan eşe böyle bir hak tanımıştır. Burada hareketle malik olmayan eş ilgili Tapu Müdürlüğü’ne giderek ; maliki olmadığı ancak aile konutu olan taşınmaz üzerine şerhin konmasını isteyebilecektir. Malik olmayan eş aşağıdaki olan gerekli belgeleri ibraz ederek bu şerhin tesisini talep edebilecektir.

Malik olmayan eş ayrıca, mahkeme kararı yoluyla da aile konutu şerhinin konmasını talep edebilecektir. Bu durumda, mahkeme tapu kütüğüne bu şerhin konulmasını istemek üzere ilgili tapu müdürlüğüne müzekkere yazar. Dava konusu taşınmaz için şerhin konulmasını talep eder. Ancak bu yöntem daha uzun ve maliyetli bir süreçtir.

Kısaca;

AİLE KONUTU NEDİR ?

Belirtmemiz gerekir ki aile konutu kavramı, Türk Medeni Kanunu’nun gerekçesinde açık bir şekilde tanımlanmıştır. Buna göre aile konutu, evlilik birliğindeki eşlerin hayatlarını sürdürdükleri, yaşamlarına yön verdikleri, hatıralarla dolu bir alandır. Aile konutu, ailenin varlığı ve devamlılığı için son derece önemli bir yapı taşıdır.

Tanıma göre, aile konutu olabilmek için kira veya sahip olunan bir taşınmaz olması fark etmez. Önemli olan, ailenin yaşamsal faaliyetlerini sürdürdüğü yer olmasıdır. Bu nedenle, aileler kirada oturdukları bir yerde de aile konutu niteliğindeki bir yeri yaşam alanı olarak kullanabilirler.

Aile konutu kavramı, özellikle evlilik birliğinin sona ermesi durumunda önem kazanır. Bu durumda, aile konutu eşlerin ortak kullanımına tahsis edilmektedir. Bu konutun kullanımı ve paylaşımı konusunda hükümler bulunmaktadır. Bu hükümler, evlilik birliğinin sona ermesi durumunda eşlerin haklarını korumak ve aile konutunun paylaşımı konusunda çatışmaların önüne geçmek amacıyla konulmuştur.

Aile konutu kavramı aynı zamanda miras hukuku açısından da önemlidir. Mirasın paylaşımı sırasında, aile konutu mirasçılara öncelikli olarak verilecektir. Dolayısıyla diğer mallardan ayrı bir şekilde değerlendirilmektedir.

Sonuç olarak, aile konutu kavramı evlilik birliğinin önemli bir unsuru olarak görülmektedir. Ailenin varlığı ve devamlılığı için son derece önemlidir. Aile konutu kira yahut sahibi olunan taşınmaz olması yönünden bir ayrım yapmadan, ailenin yaşamsal faaliyetlerinin sürdürüldüğü yer olarak tanımlanır.

AİLE KONUTU ŞERHİ NEDİR ?

Yukarıda aile konutunun ne olduğunu kanun gerekçesindeki tanımlama ile açıkladık. Aileyi korumayı ve devamlılığını sağlamayı hedefleyen kanun koyucu ; aile konutunun önemi sebebiyle eşlerin bu konut üzerindeki tasarruf işlemlerine birtakım kısıtlamalar getirmiştir. Yukarıda eşlerin hukuki işlem yaparken kural olarak özgür olduklarını bu kuralın bir istisnasının da aile konutu üzerinde yapılan tasarruf işlemleri olduğunu belirtmiştik. Bu hususu düzenleyen Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesi ;

” Eşlerden biri, diğer eşin açık rızası bulunmadıkça, aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshedemez, aile konutunu devredemez veya aile konutu üzerindeki hakları sınırlayamaz.” diyerek tasarruf işlemine getirdiği kısıtlamayı ortaya koymuştur.

Buna göre eşler aile konutu ile ilgili aşağıdaki işlemleri yaparken birbirinin rızasını almak durumundadır ;

• aile konutu ile ilgili kira sözleşmesini feshetmek,
• konutu devretmek,
• aile konutu üzerindeki hakları sınırlamak.

Bu işlemlerin yapılması yukarıda da dediğimiz gibi sözleşmenin tarafı olmayan eşin rızasına bağlıdır. Kanunun getirdiği bu kural ; aleniyet kazanmak ve üçüncü kişileri de bağlayabilmek için tapuya şerh olarak işlenmektedir. Bu şerh sayesinde işlem yapacak olan üçüncü kişi şerhin aksine olarak; diğer eşin rızasını almadan bu işlemi yaparsa artık yapılan işlem yolsuz hale geldiğinden iptali rızası olmayan eş tarafından ileri sürülebilir.

Belirtmemiz de fayda var ki ; aile konutu şerhi konulabilmesi için eşlerin resmi nikah ile evli olması gerekir. Dolayısıyla dini nikah ile evli olanlar aile konutu şerhi konulmasını tapu müdürlüklerinden talep edemeyecektir. Bunun yanında aile konutu şerh yalnızca bir taşınmaz üzerine koyulabilmektedir. Örneğin birden fazla taşınmazı olan bir kişinin yalnızca bir taşınmazı aile konutu olarak kullanılabileceğinden şerh de bu taşınmaz için konulabilecektir.

Önemli olan bir diğer husus ise aile konutu şerhinin kurucu nitelikte değil açıklayıcı nitelikte olduğudur. Bir taşınmaza aile konutu şerhi konması ile o taşınmaz aile konutu niteliğini kazanmaz. Zaten yukarıdaki tanımlamaya uyan konutlar aile konutu niteliğini haizdirler. Şerh ile bu durum yalnızca dış dünyaya açıklanır. (Aile Konutu Şerhi Nedir ? )

AİLE KONUTU ŞERHİ İÇİN GEREKLİ BELGELER

Yukarıda bu şerhin konulmasının iki farklı yolla olabileceğini açıklamıştık. Eğer bir mahkeme kararı ile bu şerh konulacaksa ilgili mahkeme müzekkere yazarak ; tapu müdürlüğünün bu şerhi taşınmazın ilgili sayfasına yazmasını sağlar. Yine malik olmayan eş mahkemenin müzekkere yazmasını beklemeksizin ; onaylı mahkeme kararını bizzat götürerek şerhin konulmasını sağlayabilecektir.

Eğer malik olmayan eş kanundan kaynaklanan talep hakkını kullanarak şerhin konulmasını isterse ; birtakım belgeleri beraberinde götürmesi gerekmektedir.

Aile konutu şerhi için gerekli belgeler tapu müdürlüklerinin uygulamasına göre bazen değişiklik göstermekle birlikte aşağıdaki gibidir ;

• Evlilik cüzdanı veya evli olduğunu gösterir nüfus kayıt örneği
• Nüfus Cüzdanı
• Vesikalık Fotoğraf
• Eşlerin şerh istenen konutu aile konutu olarak kullandıklarına dair muhtarlık kağıdı veya varsa apartman yönetimi yazısı
• İşlemi avukat yapıyorsa vekaletname

Bu sayılan belgeler temel belgeler olup bazen müdürlükler başka belgeler de talep edebilmektedir. Bunların da temini sağlandıktan sonra taşınmazın tapu kütüğündeki sayfasına şerh işlenecektir. Artık aile konutu niteliği üçüncü kişileri de bağlar hale gelecektir.

OTURULMAYAN EVE AİLE KONUTU ŞERHİ KONULABİLİR Mİ ?

Aile konutu, Türk Medeni Kanunu’nun 194. maddesinde tanımlanmıştır. Kanun, özellikle ailenin hayatının aktığı konutu aile konutu olarak tanımlamaktadır. Bu nedenle, bir konutun aile konutu niteliğini haiz olabilmesi için eşlerin o konutta aile olarak yaşamaları gerekmektedir. Yani, evin gerçekten bir aile yuvası olarak kullanılıyor olması gerekmektedir.

Ayrıca, aile konutu niteliği haiz bir konuta, sırf aile konutu şerhi konulmuş diye bu niteliğin verilemeyeceği de belirtilmektedir. Çünkü aile konutu şerhi, sadece bir açıklama niteliği taşımaktadır ve konutun gerçekten aile konutu olarak kullanıldığını göstermez.

Öte yandan, aile konutu şerhi, konutun sahibi olan eşin diğer eşin rızası olmadan konutu satamaması, ipotek ettirememesi veya başka bir şekilde tasarruf edememesi gibi sınırlamalar getirir. Bu sınırlamalar, aile konutunun korunması amacıyla getirilmiştir.

Sonuç olarak, bir konutun aile konutu niteliği kazanabilmesi için, eşlerin orada aile olarak yaşamaları gerekmektedir. Ayrıca, aile konutu şerhi, sadece bir açıklama niteliği taşıdığından, evin gerçekten aile konutu olarak kullanıldığına dair kanıt oluşturmaz.

AİLE KONUTU HACZEDİLEBİLİR Mİ ?

Haczedilemeyecek hak ve malları düzenleyen İcra İflas Kanunu’nun 82. maddesinde her ne kadar aile konutu sayılmamışsa da ” haline münasip ev” in haczedilemeyeceği düzenlenmiştir. Aile konutu haczedilebilir mi sorusunun cevabı için bu hususu önemlidir. Zira aile konutu aynı zamanda haline münasip ev niteliğini de taşıyorsa bu sebeple haczedilmezlik kuralının kapsamında girecektir. Dolayısıyla aile konutu haline münasip evse aile konutu haczedilebilir mi sorusunun cevabı hayırdır. Bu durumda haciz işlemi yapılsa bile icra memurunun muamelesini şikayet davası ile bu duruma itiraz edilecektir. (Aile konutu haczedilebilir mi ?)

AİLE KONUTU ŞERHİ BOŞANMA İLE KALKAR MI?

Boşanma, evlilik birliğinin sona erdirilmesi anlamına gelir ve bu durumda aile birliği sona erer. Boşanma kararı, genellikle mahkeme tarafından verilmektedir. Kararın kesinleşmesiyle birlikte boşanma işlemi tamamlanmış olacaktır. Ayrıca boşanma kararı ile birlikte, evlilik birliği boyunca mevcut olan hak ve yükümlülükler sona erer ve eşler artık birbirlerine karşı yükümlü değillerdir.

Boşanma kararı ile birlikte, aile konutu gibi evlilik birliği süresince kullanılan mal varlıklarının paylaşımı gündeme gelir. Bu durumda aile konutunun artık esas işlevi sona erer ve tarafların paylaşım anlaşması yapması gerekir. Aksi halde, konutun kimin üzerine kalacağına dair anlaşmazlıklar ortaya çıkar.

Ayrıca, evlilik birliği süresince aile konutu üzerine konulan bir şerh de boşanma kararı ile birlikte kalkar. Şerh, bir mülkiyet hakkının sınırlandırılması anlamına gelir. Aile konutu üzerindeki şerh, genellikle boşanma davası sırasında konulmaktadır. Boşanma kararı ile birlikte, aile konutunun artık esas işlevi sona erdiği için şerhin de bir anlamı kalmaz ve bu nedenle malik olan eş, boşanma kararının onaylı örneğini tapu müdürlüğüne ibraz ederek şerhin kaldırılmasını sağlar.

Sonuç olarak, boşanma kararı ile birlikte evlilik birliği sona erer ve aile konutu gibi mal varlıklarının paylaşımı gündeme gelir. Ayrıca, boşanma kararı ile birlikte aile konutu üzerindeki şerh de kalkar ve malik olan eş, şerhin kaldırılması için gerekli işlemleri yapar.

AİLE KONUTU ŞERHİ SÜRESİ

Tapuya konan şerhin belirli bir süresi yoktur. Şerh, evlilik birliği devam ettiği sürece etkisini sürdürür. Ancak evlilik birliği sona erdiğinde, şerhin amacı ortadan kalktığından, şerhin terk edilmesi mümkündür.

Örneğin, bir çiftin evliliği boşanma, ölüm veya evliliğin iptali gibi nedenlerle sona erdiğinde, eşlerden biri, mahkeme kararını alarak tapuya başvurarak şerhi kaldırabilir. Bu, tapu kaydındaki şerhin, evlilik birliği devam etmediğinden dolayı artık gereksiz olduğu anlamına gelir.

Bu durumda, eşlerden biri tapuya başvurarak, evliliğin sona erdiğini ve şerhin kaldırılması gerektiğini belirtir. Tapu sicili memuru da şerhi kaldırarak tapu kaydını günceller ve şerhin artık kayıtta yer almadığından emin olur.

Bu süreç, evlilik birliğinin sona ermesinden sonra, taşınmaz malın satışı veya devri gibi işlemlerin yapılabilmesi için önemlidir. Çünkü şerh, taşınmaz malın mülkiyetinde bir sınırlama olarak kaydedilir ve bu sınırlama, evlilik birliği devam ettiği sürece geçerlidir. Ancak evlilik birliği sona erdiğinde, bu sınırlama da ortadan kalkar.

AİLE KONUTU ŞERHİ SATIŞA ENGEL Mİ?

Aile konutu şerhi, bir taşınmazın aile konutu olarak kullanıldığını ve diğer eşin rızası olmadan satılamayacağını belirten bir hukuki düzenlemedir. Bu şerh, malik olan eşin rızası alınmadan taşınmazın satışını veya üzerindeki hakların sınırlanmasını önlemeyi amaçlamaktadır.

Ancak, bu şerh olmasına rağmen, malik olmayan eşin rızası alınmadan taşınmazın satışı gerçekleştirilirse, malik olmayan eş taşınmazı satın alan üçüncü kişiye tapu iptal ve tescil davası açabilecektir.

Aynı zamanda, aile konutu şerhi olmayan bir taşınmazın satışı, satın alan üçüncü kişinin iyi niyetine bağlıdır. Eğer kişi iyi niyetli değilse ve taşınmazın aile konutu olduğunu biliyor veya bilecek durumda ise, malik olmayan eşin rızası olmadığı için satış geçersiz sayılacaktır ve yeni malik aleyhine dava açılabilecektir. Ancak, yeni malik iyi niyetliyse ve taşınmazın aile konutu olduğunu bilmiyor veya bilebilecek durumda değilse, artık bu iyi niyetli kişiye karşı dava açılamayacaktır.

Bu nedenle, aile konutu şerhinin varlığı, malik olmayan eşin haklarını koruyarak taşınmazın satışının uygun bir şekilde gerçekleşmesini sağlamaktadır.

Aile hukuku ile ilgili diğer tüm makalelerimize buradan ulaşabilirsiniz.

SIK SORULAN SORULAR