İçindekiler
Takyidat kelimesi, Türk hukukunda ve özellikle taşınmaz (gayrimenkul) hukukunda sıkça kullanılan bir terimdir. Arapça kökenli olan takyidat, “kısıtlama, sınırlama” anlamına gelir. Hukuki terminolojide ise, bir taşınmazın üzerindeki mülkiyet hakkını doğrudan etkileyen veya sınırlayan her türlü şerh, ipotek, haciz gibi kayıtları ifade eder.
Başka bir ifadeyle, bir taşınmazın üzerine konulmuş olan takyidatlar, o taşınmazın malikinin mülkiyet hakkı üzerindeki tasarruf yetkisini azaltan veya ortadan kaldıran hukuki işlemler ya da devlet müdahaleleri olarak tanımlanabilir.
Takyidat Türleri
Takyidat kavramı genel bir anlam taşır ve pek çok farklı hukuki kısıtlamayı kapsar. Başlıca takyidat türleri şunlardır:
1. İpotek
Taşınmaz üzerine bir alacak karşılığında teminat amacıyla kurulan ayni haklardır. Borç ödenmezse alacaklı, ipotekli taşınmazı sattırarak alacağını tahsil etme hakkına sahip olur.
2. Haciz
Borçlunun taşınmazı üzerinde devlet eliyle yapılan cebri icra işlemi sonucu konulan kısıtlamadır. Haciz, taşınmazın satılması veya devri işlemlerinde engel teşkil edebilir.
3. Şerhler
Şerhler, belirli bir hukuki ilişkinin veya durumun tapu siciline kaydedilmesi işlemidir. Örneğin, aile konutu şerhi veya satış vaadi sözleşmesi şerhi gibi şerhler, malik dışındaki kişilerin de taşınmaz üzerinde bazı haklarının olduğunu gösterir.
4. İrtifak Hakları
Bir taşınmaz üzerinde başka bir taşınmaz lehine veya bir kişi lehine tanınan kullanım hakkıdır. Örneğin, geçit hakkı, kaynak hakkı gibi.
5. Kamulaştırma Şerhi
Kamu yararı amacıyla devlet tarafından bir taşınmazın kamulaştırılacağına dair tapuya düşülen kayıttır.
6. İmar Kısıtlamaları
Belediye veya devlet kurumlarının koyduğu yapılaşma veya kullanım sınırlamalarıdır. Örneğin, bir taşınmazın yeşil alan olarak ayrılması.
Takyidat Sorgulaması Nedir?
Takyidat sorgulaması, bir taşınmaz üzerinde herhangi bir kısıtlama, şerh veya ipotek olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla yapılan incelemedir. Genellikle bir taşınmazı satın almadan önce yapılır ve taşınmazın hukuki durumunun öğrenilmesini sağlar.
Takyidat sorgulaması şu yollarla yapılabilir:
- Tapu müdürlüklerinden bizzat başvuru ile,
- E-Devlet üzerinden Web Tapu sistemi aracılığıyla (yetkili kullanıcılar için),
- Avukatlar veya gayrimenkul danışmanları aracılığıyla.
Takyidatın Taşınmaz Devrine Etkisi
Takyidat bulunan bir taşınmaz, malik tarafından başkalarına devredilebilir; ancak taşınmaz üzerindeki takyidatlar yeni malik için de geçerli olur. Özellikle ipotek veya haciz gibi kayıtlar, alıcıyı doğrudan etkiler.
Örnek vermek gerekirse:
- İpotekli bir taşınmazı alan kişi, taşınmaz üzerindeki ipoteği kabul etmiş olur.
- Hacizli bir taşınmaz satın alınırsa, taşınmazın satışı haczi kaldırmaz; haciz yeni malik üzerinde de etkili olur.
Bu nedenle alıcılar, taşınmaz alım-satım işlemlerinde mutlaka takyidat sorgulaması yapmalıdır.
Takyidatın Kaldırılması
Takyidat kaldırılmak isteniyorsa, her takyidat türü için farklı prosedürler uygulanır:
- İpotek: Borcun ödenmesi ve alacaklı bankanın veya kişinin ipotek fek yazısı vermesi gerekir.
- Haciz: Borcun ödenmesi veya icra dairesi tarafından haczin kaldırılması gerekir.
- Şerhler: Şerhin kaldırılması için ilgili hukuki işlemin sona erdiğinin belgelenmesi gerekir (örneğin, bir satış vaadi şerhinin iptali için sürenin dolması veya tarafların anlaşması gibi).
- Kamulaştırma Şerhi: İlgili kamu kurumunun talebiyle kaldırılır.
Her türlü takyidat kaldırma işlemi, tapu müdürlükleri tarafından tapu sicilinde işlenir.
Takyidatla İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Takyidat Neden Önemlidir?
Takyidat, taşınmazın mülkiyet hakkı üzerinde doğrudan etkili olduğundan, özellikle alım-satım gibi işlemlerde ciddi riskler barındırır. Taşınmaz üzerindeki kısıtlamalar, mülkiyet hakkının kullanılmasını kısıtlayabilir veya devri güçleştirebilir.
Sadece Malik Takyidat Sorgulaması Yapabilir mi?
Hayır. Üçüncü kişiler de yetkili oldukları veya tapu sahibi tarafından yetkilendirildikleri takdirde takyidat sorgulaması yapabilirler.
Takyidat Kayıtları Tapudan Nasıl Alınır?
Taşınmazın malik bilgileri ve ada/parsel bilgileri ile tapu müdürlüğüne başvurularak takyidat kayıtları talep edilebilir. Resmî bir takyidat belgesi alınarak taşınmaz üzerindeki kısıtlamalar detaylı şekilde öğrenilebilir.
Takyidat Olması Taşınmazın Satışını Engeller mi?
Her takyidat satışı engellemez. Ancak bazı takyidatlar (örneğin geçici haciz, kesin haciz gibi) satışı zorlaştırabilir veya alıcı açısından risk teşkil edebilir.
Sonuç
Takyidat, bir taşınmazın üzerindeki hukuki kısıtlama ve kayıtların genel adıdır. Taşınmaz hukukunda mülkiyetin devri ve kullanımı açısından son derece kritik bir kavramdır. Özellikle gayrimenkul alım-satım işlemlerinde, taşınmazın takyidat durumunun dikkatle incelenmesi gerekir. Böylece hukuki ve maddi kayıplar önlenebilir.