Cezaevine Girenin İlk Mahkemesi ( Duruşması ) Ne Zaman Olur?

Ceza muhakemesi sistemi, birey hak ve özgürlükleri ile kamu güvenliği arasında denge kurmayı amaçlayan hassas bir yapıya sahiptir. Bu sistemde kişilerin özgürlüklerinin sınırlandırılmasını içeren gözaltı ve tutuklama gibi koruma tedbirleri, hukuka uygun şekilde ve belirli şartlara bağlı olarak uygulanmaktadır. Türkiye’de bir kişinin suç işlediği şüphesiyle yakalanmasından itibaren başlayan sürecin nasıl işlediği, tutuklamanın hangi şartlarda ve nasıl verildiği, ilk mahkeme (duruşma ) tarihinin ne zaman belirlendiği gibi konulara aşağıda ayrıntılı biçimde yer verilmiştir.

Gözaltı Süreci ve Süre Sınırları

Gözaltı Nedir?

Gözaltı, bir kişinin suç işlediği şüphesiyle kolluk kuvvetleri tarafından geçici olarak özgürlüğünün kısıtlanmasıdır. Gözaltı işlemi, Cumhuriyet savcısının kararı doğrultusunda gerçekleştirilir ve kişiye bu duruma ilişkin hakları derhal bildirilir.

Gözaltı Süresi

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) uyarınca gözaltı süresi genel olarak 24 saatle sınırlıdır. Ancak bazı hallerde bu süre uzatılabilir:

• Toplu olarak işlenen suçlarda: 48 saate kadar uzatılabilir.
• Terör suçlarında ve toplu gözaltılarda: 4 güne kadar, zorunlu hallerde 12 güne kadar çıkarılabilir (istisnai durumlarda geçerlidir).

Gözaltı süresi, kişinin fiilen özgürlüğünün kısıtlandığı andan itibaren başlar. Bu sürenin sonunda kişi serbest bırakılabilir ya da Cumhuriyet savcısı tarafından tutuklama talebiyle sulh ceza hâkimliğine sevk edilebilir.

Tutuklama Kararı ve Uygulama Süreci

Tutuklama Nedir?

Tutuklama, kuvvetli suç şüphesi, delil durumu ve kaçma ya da delilleri karartma ihtimali gibi nedenlerle mahkeme kararıyla uygulanan geçici özgürlük kısıtlamasıdır. Kişinin suçlu olup olmadığına karar verilmeden önce uygulandığından, istisnai ve geçici bir tedbir niteliği taşır.

Tutuklama Kararı Kim Tarafından Verilir?

Tutuklama kararı yalnızca sulh ceza hâkimliği tarafından verilir. Cumhuriyet savcısı, kişinin tutuklanmasını talep edebilir ancak kararı verecek merci yargı makamıdır.

Tutuklama Şartları

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 100’e göre tutuklama kararı verilebilmesi için şu şartların birlikte bulunması gerekir:

1. Kuvvetli suç şüphesinin varlığı,
2. Delillerin karartılması veya tanık üzerinde baskı kurulması ihtimali,
3. Kişinin kaçma şüphesinin bulunması,
4. Adli kontrol hükümlerinin yetersiz kalması.

Bu koşulların değerlendirilmesinde olayın mahiyeti, delil durumu ve kişisel özellikler göz önünde bulundurulur.

Tutukluluğun Uygulama Süreci

Tutuklama kararı verildikten sonra kişi doğrudan cezaevine sevk edilir. Cezaevine gönderilen tutuklu hakkında yargılama süreci devam eder. Bu süreçte savcılık, iddianame hazırlayarak mahkemeye sunar. Mahkeme, iddianamenin kabulü sonrası davayı açar ve ilk duruşma gününü belirler.

İlk Mahkeme Tarihi Nasıl Belirlenir?

İddianamenin Düzenlenmesi

Soruşturma sonucunda Cumhuriyet savcısı, yeterli şüphe oluşturan delillere ulaşırsa iddianame düzenler. Bu iddianame, yetkili mahkemeye sunulur.

İddianamenin Kabulü ve Duruşma Günü

İddianame, mahkeme tarafından şekil ve içerik yönünden incelenir. Kabul edilen iddianame sonrası mahkeme ilk duruşma tarihini belirler. Bu tarih, mahkemenin iş yüküne, dosyanın kapsamına ve usul işlemlerine göre değişiklik gösterebilir.

İlk Mahkeme (Duruşma) Ne Zaman Yapılır?

Ağır Ceza Mahkemesi Davalarında

• Suçun niteliğine göre genellikle 15 yıl ve üzeri hapis cezalarının söz konusu olduğu davalar ağır ceza mahkemelerinde görülür.
• İlk duruşma genellikle 3 ila 6 ay içinde yapılır.
• Ancak karmaşık dosyalarda ve yoğun mahkemelerde bu süre uzayabilir.

Asliye Ceza Mahkemesi Davalarında

• Daha hafif suçlar (örneğin hakaret, tehdit, basit yaralama) asliye ceza mahkemelerinde yargılanır.
• İlk duruşma genellikle iddianamenin kabulünden itibaren 2 ila 4 ay içerisinde gerçekleştirilir.

Tutuklu Yargılamada Süre Sınırlamaları

Ceza Muhakemesi Kanunu, tutukluluk halinin süresiz devam etmesini engellemek amacıyla bazı süre sınırlamaları öngörmüştür:

Mahkeme, bu süreler dolmadan kişinin tahliyesine karar verebilir ya da duruma göre adli kontrol uygulayabilir.

Adli Kontrol Alternatifi

Tutuklamaya alternatif olarak mahkeme, adli kontrol tedbirlerine karar verebilir. Adli kontrol kapsamında uygulanabilecek tedbirler şunlardır:

• Belirli zamanlarda kolluk birimine imza verme yükümlülüğü,
• Yurtdışına çıkış yasağı,
• Belirli bir yerde ikamet etme zorunluluğu,
• Elektronik kelepçe ile izleme gibi teknik tedbirler.

Bu tedbirler, tutuklamaya oranla daha hafif nitelikte olup, kişinin özgürlüğünü tamamen ortadan kaldırmaz.

Tutukluluğa İtiraz Hakkı

Tutuklama kararına karşı itiraz hakkı Anayasa ve Ceza Muhakemesi Kanunu tarafından güvence altına alınmıştır. Tutuklanan kişi veya müdafii, karara karşı 7 gün içinde itiraz edebilir. İtiraz, kararı veren sulh ceza hâkimliğine sunulur ve bir üst hâkimlik tarafından dosya üzerinden incelenir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Tutuklanan kişi ne zaman cezaevine gönderilir?
Tutuklama kararı verildiği anda kişi derhal cezaevine sevk edilir. Sevk işlemleri aynı gün içerisinde tamamlanır.

Tutuklanan kişinin ailesiyle görüşme hakkı var mıdır?
Evet. Cezaevine gönderilen tutuklu, belirlenen gün ve saatlerde ailesiyle görüşebilir. Görüşme kuralları cezaevi yönetmeliği çerçevesinde düzenlenmiştir.

Tutukluluk ilk duruşmada sona erebilir mi?
Evet. İlk duruşmada mahkeme, delil durumuna göre tahliye kararı verebilir. Bu karar tamamen mahkemenin takdirindedir.

İddianame reddedilirse ne olur?
Mahkeme iddianameyi şekil veya içerik açısından eksik bulursa reddeder. Bu durumda savcılık, eksiklikleri tamamlayarak yeni bir iddianame düzenleyebilir.

Duruşma tarihi belirlenmişse tutuklu tahliye edilebilir mi?
Evet. Mahkeme ara kararlarla, duruşma tarihi beklenmeden tahliye kararı verebilir.