İçindekiler
Hasılat kirası, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen özel kira türlerinden biridir. Bu kira türünde, kiraya veren, hasılat (gelir) getiren bir mal veya hakkı, belirli bir bedel karşılığında kiracıya kullanması için devreder. Karşılık olarak ise kiracı, elde ettiği gelirin bir kısmını ya da tamamını bedel olarak kiraya verene öder.
Hasılat Kirasının Unsurları
1. Hasılat Getiren Mal veya Hak
Hasılat kirasının konusu yalnızca gelir getirme potansiyeli olan şeyler olabilir. Bu mallar veya haklar, doğrudan ekonomik kazanç sağlayan varlıklardır.
Örnekler:
Bir dükkânın işletme hakkı Tarım arazisi (ürün kirası) Balık çiftliği Maden işletme hakkı Telif hakkı gibi mali haklar
2. Kiracının Kullanım ve Yararlanma Hakkı
Kiracı, bu sözleşmeyle yalnızca malın değil, onun getireceği gelirin de kullanım hakkına sahip olur. Ancak mülkiyet kiraya verende kalır.
3. Bedel Olarak Gelirden Pay Verilmesi
Normal kira sözleşmelerinden farklı olarak burada bedel, sabit bir miktar yerine elde edilen hasılatın belli bir oranı veya tutarı olarak ödenebilir.
Türk Borçlar Kanunu’nda Hasılat Kirası
Kanuni Dayanak:
Türk Borçlar Kanunu madde 357-378 arasında hasılat kirası ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Bazı Önemli Maddeler:
TBK m.358: Kiraya veren, kiralananı kullanmaya elverişli halde teslim etmekle ve sözleşme süresince bu halde bulundurmakla yükümlüdür. TBK m.364: Kiracı, elde edilen hasılatı belirlenen şekilde ve sürede kiraya verene ödemek zorundadır. TBK m.367: Tarım arazileri gibi bazı durumlarda özel koşullar uygulanabilir (doğal afet, verimsizlik gibi durumlarda kira bedelinin düşürülmesi vb.)
Hukuki Uygulama Alanları
Hasılat kirası, özellikle tarım hukuku, fikri mülkiyet hukuku, gayrimenkul hukuku ve işletme devri gibi alanlarda önemlidir.
Uygulama Örnekleri:
Bir zeytinlik alan, ürün kirası karşılığında kiralanabilir. Bir işletme, elde ettiği kâr üzerinden kiralanabilir. Bir yazılım lisansı, gelir ortaklığı şeklinde kullanılabilir.
Hasılat Kirası ile Adi Kira Arasındaki Farklar
Özellik
Hasılat Kirası
Adi Kira
Konu
Gelir getiren mal/hak
Kullanım hakkı
Kira bedeli
Gelire bağlı olarak belirlenir
Sabit veya önceden kararlaştırılmış bedel
Sözleşme esnekliği
Gelir durumuna göre düzenleme yapılabilir
Genellikle sabit hükümler içerir
Sonuç
Hasılat kirası, yalnızca bir mülkü kullanmakla kalmayıp, onun getirisinden de faydalanmayı mümkün kılan özel bir kira sözleşmesi türüdür. Özellikle tarım, işletme, fikri haklar ve gelir üreten gayrimenkuller açısından uygulama alanı oldukça geniştir. Hukuki açıdan bakıldığında, bu sözleşmelerin taraflar arasında net ve adil biçimde düzenlenmesi, gelirin hesaplanması ve paylaşımı açısından büyük önem taşır.