İçindekiler
Bâliğ, Arapça kökenli bir kelime olup Türkçede “ergin”, “büluğa ermiş”, yani çocukluk çağından çıkarak belirli bir olgunluk ve sorumluluk yaşına ulaşmış kişi anlamına gelir. Hukuki bağlamda ise bâliğ, bireyin artık kendi fiil ve davranışlarından hukuken sorumlu sayıldığı yaşa ulaşmasıdır. Bu kavram, özellikle medeni hukuk ve ceza hukuku açısından büyük önem taşır.
Bâliğ Ne Demektir?
Kelime anlamı olarak “eren, varan, bulan” gibi anlamlar taşıyan bâliğ, İslam hukukunda da önemli bir kavramdır. Bireyin büluğ çağına (ergenlik dönemi) ulaşmasını ifade eder. Bu dönemden itibaren kişi hem dini hem de hukuki yükümlülükleri yerine getirmekle yükümlü hale gelir.
Hukukta Bâliğ Olmanın Sonuçları
1. Medeni Hukukta Bâliğlik (Erginlik)
Türk Medeni Kanunu’na göre, birey 18 yaşını doldurduğunda kendiliğinden ergin (bâliğ) sayılır. Ayrıca;
Evlenme ile erginlik mümkündür: 17 yaşını dolduran bir kişi, mahkeme izniyle evlenirse ergin kabul edilir. Mahkeme kararı ile erginlik (kazai rüşt) de mümkündür: 15 yaşını dolduran birey, kendi isteği ve velisinin izniyle mahkeme kararıyla bâliğ sayılabilir.
Erginliğin sonucu olarak kişi:
Kendi adına sözleşme yapabilir, Dava açabilir, Miras alabilir ve bırakabilir, Kendi malvarlığını yönetebilir.
2. Ceza Hukukunda Bâliğlik
Ceza hukukunda bâliğ olmak, kişinin cezai sorumluluğunu doğrudan etkiler. Türk Ceza Kanunu’na göre:
12 yaşından küçük çocuklar hiçbir şekilde cezai sorumluluğa sahip değildir. 12-15 yaş arası çocuklar, fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını kavrama yeteneğine göre sınırlı sorumluluk taşır. 15 yaşını doldurmuş ve 18 yaşından küçük olanlar, kusur yetenekleri daha fazla kabul edilir ama cezada indirim uygulanır. 18 yaş ve üzeri herkes bâliğ ve tam ceza ehliyetine sahip kabul edilir.
Bâliğ Olmayanlar (Gayri Bâliğ) ve Hukuki Durumları
Henüz bâliğ olmamış kişiler, kendi başlarına hukuki işlem yapamazlar. Bunların yerine veli veya vasileri hukuki işlemleri yürütür. Örneğin bir gayri bâliğ, tek başına ev kiralayamaz, dava açamaz ya da banka hesabı açamaz.
Sonuç
Bâliğ, hem dini hem de hukuki sistemlerde bireyin sorumluluk taşıyabileceği olgunluk seviyesine ulaşması anlamına gelir. Türk hukukunda bu kavram, özellikle medeni hukuk ve ceza hukuku alanlarında önemli sonuçlar doğurur. Ergin (bâliğ) olma hali, bireyin toplumsal ve hukuki hayatta bağımsız şekilde yer almasının temel şartıdır. Bu nedenle, bâliğlik yaşı ve koşulları, kişinin hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde kilit rol oynar.