“Adlî” kelimesi, hukuk terminolojisinde adaletle, yargı faaliyetleriyle ve adalet teşkilatıyla ilgili olan durumları ifade eder. Arapça kökenli olan bu kelime, Türk hukuk dilinde oldukça yaygın şekilde kullanılır ve hem kurumsal hem de işlevsel anlamda adalet sistemine dair unsurları tanımlar.
Adlî Kavramının Kullanım Alanları
1. Adlî Teşkilat
Adalet hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan kurumsal yapıdır. Mahkemeler, savcılıklar ve ceza infaz kurumları adlî teşkilatın parçalarıdır. Adlî teşkilat, yargı erkini temsil eder ve bağımsız mahkemeler aracılığıyla adaletin sağlanmasına hizmet eder.
2. Adlî Kolluk
Ceza yargılaması kapsamında suçların soruşturulması ve delillerin toplanması görevini yerine getiren polis ve jandarma birimleridir. Bu birimler, Cumhuriyet savcısının emrinde görev yapar ve faaliyetleri adlî nitelik taşır.
3. Adlî Hâkimlik ve Savcılık
Adlî yargı sistemi içinde görev yapan hâkim ve savcıları kapsar. Bu kişiler, ceza ve hukuk davalarına bakan mahkemelerde görev yapar ve adaletin tesisinde doğrudan rol oynar.
4. Adlî Yargı
Yargı sistemi içinde, hukuk ve ceza mahkemelerinin oluşturduğu ana yargı koludur. Diğer yargı kolları ise idari yargı ve anayasa yargısıdır. Adlî yargı, bireyler arasındaki özel hukuk uyuşmazlıkları ile kamu adına yürütülen ceza davalarına bakar.
5. Adlî Sicil
Kişilerin mahkûmiyet ve ceza bilgilerini içeren resmi kayıtlardır. Adlî sicil, sabıka kaydı olarak da bilinir ve genellikle iş başvuruları veya resmi işlemlerde istenir.
6. Adlî Tıp
Hukukla ilgili konularda tıbbî uzmanlık sağlayan bir bilim dalıdır. Ölüm nedeni, yaralanma şekli gibi ceza soruşturmalarında gerekli olan bilimsel raporlar adlî tıp uzmanlarınca hazırlanır.
Adlî ile İlgili Diğer Kavramlar
Adlî Soruşturma: Suç işlendiğine dair bir şüphenin oluşması hâlinde başlatılan ceza soruşturmasıdır. Adlî Yardım: Maddi durumu yetersiz olan kişilere, devlet tarafından dava açma veya savunma yapma sürecinde ücretsiz hukukî destek sağlanmasıdır. Adlî Tatil: Mahkemelerin yaz aylarında belirli bir süre çalışmalara ara verdiği dönemdir.
Sonuç
“Adlî” terimi, adaletin işleyişiyle doğrudan ilgili olan bütün kurumları, işlemleri ve görevleri kapsar. Adlî kavramı hem hukukun teknik yapısında hem de günlük yargısal uygulamalarda merkezi bir rol oynar. Adlî süreçlerin sağlıklı işlemesi, toplumda adalet duygusunun yerleşmesi açısından kritik öneme sahiptir.