1. Yasaklılık nedir ve hangi durumlarda hâkim davaya bakamaz?
Yasaklılık, hâkimin, kişisel çıkarları veya ilişkileri nedeniyle bir davaya tarafsızlıkla bakamayacağı durumlardır. Türk Hukukunda, hâkimlerin belirli durumlarda davaya bakmaktan kaçınmaları gerektiği kabul edilmiştir. Yasaklılık durumları, hâkimin karar verme yeteneğini etkileyebilecek kişisel bağlar veya çıkar çatışmalarına dayalıdır. Bu bağlamda hâkim, aşağıdaki hâllerde davaya bakamaz:
2. Hangi durumlarda hâkim, kendisine ait olan davaya bakamaz?
Hâkim, kendisine ait olan veya doğrudan doğruya ya da dolayısıyla ilgili olduğu davaya bakamaz. Bu, hâkimin kişisel olarak taraf olduğu bir davada karar verememesi gerektiğini ifade eder. Bu yasak, hâkimin tarafsızlığını ve adil karar verme yeteneğini korumak için önemlidir.
3. Eşinin davasında hâkim karar veremez mi?
Evet, hâkim, aralarında evlilik bağı olsa bile eşinin davasına bakamaz. Evlilik bağı, hâkimin tarafsızlığını tehlikeye atabileceği için bu tür durumlarda davaya müdahil olamaz. Ayrıca, eşinin davası, hâkimin kişisel ilişkileri nedeniyle objektif bir karar vermesini zorlaştırabilir.
4. Hâkim, kendi altsoy veya üstsoyunun davasına bakabilir mi?
Hayır, hâkim, kendisi veya eşinin altsoy (çocukları) veya üstsoyunun (ebeveynleri) davasına bakamaz. Bu tür davalar, hâkimin doğrudan kişisel bir çıkarı olabileceği ve kararını etkileyecek bir bağlam oluşturabileceği için yasaklıdır.
5. Evlatlık bağı bulunan birinin davasında hâkim karar veremez mi?
Evet, hâkim, kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunan kişinin davasına da bakamaz. Evlatlık bağı, hâkimin tarafsızlığına gölge düşürebileceği için bu da yasaklı bir durumdur.
6. Hâkim, kayın hısımlığının bulunduğu bir davaya bakamaz mı?
Hâkim, üçüncü dereceye kadar kan veya kayın hısımlığı bulunan kişilerin davasına da bakamaz. Kayın hısımlığı, evlilik bağı nedeniyle oluşan ilişkilerdir ve hâkimin tarafsızlık yükümlülüğüne zarar verebilir. Evlilik bağlarının kalkmış olması, hâkimin bu durumda tarafsızlığını engellemeyebilir.
7. Hâkim, nişanlısının davasında karar verebilir mi?
Hayır, hâkim, nişanlısının davasına bakamaz. Nişanlılık ilişkisi, hâkimin tarafsızlık ve adalet ilkelerine zarar verebilecek bir bağ kurar. Bu nedenle hâkim, nişanlısının davasına müdahil olamaz.
8. Hâkim, birinin vekili, vasisi veya kayyımı olduğu bir davada karar veremez mi?
Evet, hâkim, bir tarafın vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı olduğu bir davaya bakamaz. Bu durum, hâkimin davada taraflardan birine hizmet verdiği ve dolayısıyla tarafsızlık ilkesine aykırı bir ilişki içinde olacağı anlamına gelir. Bu tür bir çıkar çatışması nedeniyle hâkimin davaya müdahil olması yasaktır.
9. Yasaklılık durumunda hâkim nasıl hareket eder?
Hâkim, yasaklılık durumlarından birine düştüğünde davaya bakmaktan kaçınmalı ve durumu mahkemeye bildirerek davadan çekilmelidir. Bu, adil yargılanma hakkının sağlanması açısından son derece önemlidir. Taraflar, hâkimin yasaklılık durumunu öğrenebilir ve bu durumu mahkemeye bildirebilirler.
10. Yasaklılık nedeniyle hâkimin karar verme yeteneği nasıl etkilenir?
Yasaklılık durumunda hâkim, kendisinin tarafsız bir karar veremeyeceği durumlarla karşılaştığı için, bu tür davalarda karar veremez. Yasaklılık, hâkimin adaletli bir yargılama yapmasını engelleyen kişisel ilişkiler veya çıkar çatışmaları nedeniyle uygulanır.
11. Yasaklılık neden önemlidir?
Yasaklılık, yargılama sürecinde tarafsızlık ve adaletin korunması için oldukça önemlidir. Tarafsızlık ilkesinin ihlal edilmemesi, tüm tarafların eşit şekilde savunulması ve doğru kararlar alınması için yasaklılık hükümleri devreye girer.